TASİAD Başkanı Yasemin Bulut: “Türkiye asansör aksamı üretiminde dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer alıyor"
Asansör sektörü üzerine bir röportaj.
Tüm Asansör Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TASİAD) 1988 yılından bu yana faaliyet gösteren, asansör sektöründe yer alan firmaları bir çatı altında toplayarak sektörel gelişime yön veren önemli bir dernek olarak öne çıkıyor. Gelişen teknolojiye uyum sağlamayı ve sektör paydaşlarını bilinçlendirmeyi temel misyonları arasında gören TASİAD, mesleki eğitimden ihracat odaklı projelere, sürdürülebilirlikten yerli üretim hamlelerine kadar geniş bir yelpazede çalışmalarını sürdürüyor.
TASİAD Başkanı Yasemin Bulut ile gerçekleştirdiğimiz bu özel röportajda, sektörün ulusal ve uluslararası pazardaki yerinden, teknolojik yeniliklere ve sürdürülebilirliğe kadar pek çok konuda sorular sorduk. Derneğin hedeflerini, asansör sektöründeki fırsat ve zorlukları, gençlere yönelik önerileri ve sektördeki yerli üretimin önemini ele aldık.
TASİAD olarak asansör sektörüne sağladığınız katkılar ve temel misyonunuz hakkında bilgi verebilir misiniz?
Derneğinizin üyelerine yönelik sağladığı hizmetler ve yürüttüğü projeler nelerdir?
Kamuoyunu bilgilendirici toplantılar, eğitimler, paneller düzenleyerek, bakanlık, kamu kurumları, yerel yönetimler, akademik kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşları ile ortak projeler geliştirmek istiyoruz. Şehir şehir dolaşarak asansör firmalarına örgütlenmenin önemine dikkat çekerek, farkındalık yaratma ve dayanışmanın sektörün geleceği için kritik noktalar olduğunu, aynı zamanda kamu ve özel sektörün iş birliği içinde hareket etmesinin, daha güvenli ve denetlenebilir bir sektör oluşturacağını vurguluyoruz. Mevzuatın güncellenmesi konusunda da bağlı olduğumuz Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile yoğun temaslar yürüttüğümüzün altını çizmek isterim.
Türkiye asansör sektörü hakkında genel bir değerlendirme yapabilir misiniz?
Yüz yılı aşkın bir tecrübe ve geçmişe sahip çok uluslu şirketlerin varlığına ve ulusal asansör sektörünün çok genç olmasına rağmen 2024 yılı verilerine göre, Türkiye, ihracatçı ilk 10 ülke içerisinde 7. sırada bulunmaktadır. Bu başarının en önemli sebebi olarak asansör aksam imalatçılarının üretimde verimliliği yakalamış olmaları ve ülkenin lojistik anlamındaki konumudur. Türk asansör sektörünün cirosu genel olarak diğer sektörlere göre düşük olmakla birlikte, yerine getirdiği işlev, toplumda geniş kitlelerin asansörü en yaygın dikey ulaşım aracı olarak tercih etmesi nedeniyle ülke sanayisi, ekonomisi ve istihdamı açısından önemli bir faaliyet alanıdır. Dünyada gelişen yeni teknolojilerle birlikte, Türk asansör sektörü de büyük bir değişim sürecine girmiş ve dünya ticaretinde önemli pazar paylarına ulaşmış bulunmaktadır. Türkiye’de asansörün günlük kullanıcı sayısının 55 milyon olduğunu tahmin etmekteyiz.
Sektörün ulusal ve uluslararası pazardaki yerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dünyada gelişen yeni teknolojilerle birlikte, Türk asansör sektörü de büyük bir değişim sürecine girmiş ve dünya ticaretinde önemli pazar paylarına ulaşmış bulunmaktadır. Ortadoğu, Balkanlar ve Afrika ülkelerinde devam eden Türk yatırımları asansör sektörünü pozitif yönde etkilemeye devam etmektedir. Son yıllarda Ortadoğu’da yaşanan sorunlar asansör sektöründe pazar daralmasına neden olmuştur lakin global firmalara alternatif olarak kurulan EKA (Emlak Konut Asansör) ile beraber Türkiye dünyada farklı bir lige yükselebilir. EKA firmalara bir tertip ve düzen getirecek, bu tartışılmaz.
Türkiye’de asansör üretimi ve montajı açısından yerli üreticilerin durumu nedir?
Günümüzde artan konut ihtiyacı ve buna istinaden yürütülen konut yapımı, asansör imalatını da hızlandırmıştır. Son yıllarda kentsel dönüşüm projelerinin de hayata geçirilmesiyle birlikte, sektörde önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Kentsel dönüşüm ve deprem gerçeği 2021 yılında devlet destekli yerli firma EKA’nın doğmasına sebep oldu. Montaj işleri, mühendislik ve müteahhitlik hizmetlerini kapsamakta olup çeşitli fabrikalarda üretilen aksamlar kullanılarak asansörün monte edilmesi sürecinin gerçekleştirilmesidir. Son yıllarda, yurt dışında montaj, paket asansör satışı gibi alanlarda da Türk firmalarının çalışmalarının attığı görülmektedir.
Asansör sektöründe son yıllarda öne çıkan teknolojik yenilikler nelerdir?
Global şirketlerin yaptığı ARGE, yerli firmalarımızı da oldukça yakından ilgilendiriyor. Türk asansör sektörünün en önemli ve en temel sorunu, sektör ARGE alt yapısının güçlendirilmesine yönelik çalışmaların azlığı veya yetersizliğidir. Türk asansör sektörünün genel yapısı incelendiğinde, asansör firmalarınca hazır proje uygulamaları ile üretimin içerisinde yer aldığı görülmektedir. Çoğu firmanın kendi proje uygulamalarını üretmesi ve geliştirmesi gerekmektedir. Ancak firmaların araştırma geliştirme faaliyetlerine yönlendirilmesi için finansal desteklerin gerekli olduğu anlaşılmaktadır.
Dijitalleşme ve yapay zekâ uygulamaları sektöre nasıl bir etki yapıyor?
Dijitalleşme ve yapay zekânın kullanılması sektörümüzün her noktasını kapsıyor. Montaj yapılacak olan asansör trafik hesabından, depodaki malzemeye, şirket araçlarının yakıtından, zamanında alamadığınız ödemenin size getirdiği finans yükü hesabına kadar, aslında dijital bir kaosun içindeyiz. Bu kaosu bilinçli olarak yöneten firmalarımızın sayısı bir hayli fazla. Türkiye’de tıp alanında, otomotiv sanayisi alanında yapay zekayı ve dijitalleşmeyi kanının son damlasına kadar kullanıyor.
Enerji verimliliği ve sürdürülebilirlik asansör tasarımlarında ne kadar ön planda?
Konutlardaki asansörlerin enerji tüketimleri, çalışma süreleri ile motor kapasitelerinin yüksek olmamasından dolayı enerji tasarrufu açısından büyük farklar oluşturması beklenmemekle birlikte, yeni monte edilen asansörlerde invertör kullanılıyor olması verimlilik artışı sağlamaktadır. Yüksek katlı ve yoğun trafikli projelerde verimlilik ön plana çıkıyor. ARGE bölümlerinde, asansör motor üreticileriyle eşgüdüm içerisinde sürdürülebilirlik adına dikkate değer çalışmalar yapılmaktadır.
Türkiye’de asansör güvenlik standartları ve düzenlemeler hakkında ne düşünüyorsunuz?
Asansör güvenlik standartları ve ilgili yönetmelikler, sahada çalışan montörler ve kontrol mühendisleri tarafından titizlikle uygulanmaktadır. Yönetmelikler Avrupa Birliği ile uyumludur. Ayrıca yenilenen maddeler kısa sürede sahada uygulanmaya başlamaktadır. Ancak getirilen ilave maddelerin ve değişikliklerin sektör paydaşları tarafından sahaya adapte edilmesi zaman almaktadır. Bu konularda çalışma yapan yetkililerin sahada görev yapan mühendis ve çalışanlardan görüş almaları uygulama hızı açısından fayda sağlayacağını düşünmekteyim.
Kullanıcıların güvenlik bilinci konusunda sektör olarak ne gibi çalışmalar yürütüyorsunuz?
Sektör paydaşları, sahada monte edilen asansörlerde kullanma kılavuzları ve temel bazı konularda farklı noktalara standartların öngördüğü şekilde uyarı levhaları ve talimatlar monte etmektedir. Ancak vandalizm konusunda ve kapalı alan fobisi olan kullanıcılar için firmaların etkili çalışma yapabilmesi mümkün değil. Kullanıcıların daha bilinçli hale gelmesi için Sanayi Bakanlığı önderliğinde kamu spotu oluşturmak ve bilinç artırıcı yazılı ve görsel basında, ayrıca sosyal medya kullanılarak çalışmalar yapılmalıdır. Dernek olarak bu konularla ilgili bazı çalışmalar yaptık ancak daha etkin şekilde kitlelere anlatılması için devlet desteğinin gerektiğini düşünüyoruz.
Güvenlik önlemlerinin yanı sıra bakım ve onarım süreçlerinde karşılaşılan en büyük zorluklar nelerdir?
Asansör sektörü çok tehlikeli iş kolları arasında olmasına rağmen sektör çalışanlarına karşı olumsuz ve saygınlığı zedeleyici bir bakış söz konusu. Bakım onarım personeli asansörde işlem yaparken kullanıcılar tarafından haksız tavır ve davranışlara maruz kalmaktadırlar. Sektör emekçileri önceki yıllarda çok daha iyi karşılanırken son yıllarda itibar oldukça düşmüştür. Bu sonuca ulaşılmasında sektör paydaşlarının ve emekçilerin yanlış tavırlarının da katkısı olmuştur ancak kendisini iyi ifade eden, kıyafeti ve ekipmanı ile kullanıcılara güven veren personelin karşılanması daha saygın olmaktadır.
Asansör sektörünün geleceği hakkında öngörüleriniz nelerdir?
Asansör, nüfusun artmasıyla büyüyen dikey yapılaşmanın gereği olarak günlük hayatın olmazsa olmazları arasına girdi. İnsanoğlunun modern yaşam tutkusu var oldukça bu gerçek değişmeyecek. Bu durum asansör mesleğinin hem üretim hem de hizmet bakımından geleceğinin ne kadar parlak ve sürdürülebilir olduğunu net bir şekilde gösteriyor. Teknoloji çağındayız. Dünya baş döndürücü bir hızla ilerliyor. Sektör olarak bu hızlı değişime uyum sağlamamamız için teknoloji tabanlı ARGE çalışmalarına ve genç iş gücünü sektöre kazandıracak eğitim çalışmalarına önem vermeliyiz. Özellikle çevre bilinci ve sürdürülebilirlik anlayışına sahip işletmelerin üretim ve iş modellerinde köklü değişiklikler yaparak yeşil dönüşümü destekleyeceklerini öngörüyoruz. TASİAD olarak her iki konuda sektörel bilinci artırmaya yönelik çalışmalarımızı planladık.
Akıllı şehir projelerinde ve teknolojik gelişimlerde asansör sektörünün rolü ne olacak?
Teknolojik olarak, bilişim ve otomotivden sonra gelişime en açık sektörler arasında asansör sektörünü sayabiliriz. Yüksek hız, optimize edilmiş trafik akışı, enerji verimliliği, yeşil dönüşüm, hepsi yeni nesil asansörler için rahatlıkla uygulanabilecek teknolojik artılar. Akıllı şehirlerde insan akışını optimize ederek, günlük yaşamın kolaylaşmasını sağlayan asansörler aynı zamanda enerji verimliliği konularında da yeşil dönüşümü destekliyor. Çalışmaları devam eden ve yakın zamanda hayata geçecek olan QR kod uygulaması da asansörlerdeki güvenlik zafiyetlerini minimize edecek bir diğer teknolojik detay olarak hayatımıza girecek.
Yerli ve milli asansör markalarının geliştirilmesi için TASİAD olarak ne tür adımlar atıyorsunuz?
Türkiye, aksam üretiminde dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer alıyor. Yerli asansör markalarımızın Ortadoğu, Balkanlar, Türk Cumhuriyetleri ve Afrika’da tercih ediliyor olması yüzümüzü güldürüyor. Özellikle standartlara uygun, kaliteli ürünlerin dünya pazarlarına açılması için geçmiş yıllarda düzenlediğimiz uluslararası fuarlar yerli üretimin desteklenmesi konusunda atılmış önemli adımlardı. TASİAD olarak asansör sektörünün ülke ekonomisindeki ihracat payını artırmaya yönelik yeni projelerimiz üzerinde çalışıyoruz. Özellikle savaş sonrası ekonominin canlanacağı Yakın Doğu ülkeleri ile aramızda ihracat koridorları kurarak, yerli ve milli markalarımızın uluslararası bilinirliğine ve gelişimine katkı sağlayacağız. Bunların yanı sıra; üretim teknolojileri, markalaşma, ihracat stratejileri, kurumsal yönetim, devlet teşvik ve destekleri gibi konularda üyelerimize ücretsiz danışmanlık hizmetleri vereceğiz.
Asansör sektörünün eğitim başta olmak üzere çözümlenmesi gereken pek çok sorunu var. Geçmişte eğitim için gerekli yatırımlar yapılmadığından bugünkü sorunların temelinin büyük kısmı eğitimsizlik nedeniyle oluşuyor. Eğitim konusu kendi içinde irdelenmesi gereken önemli bir konu. Geleceğimiz için gençlerin sektöre yönlendirilmesi, okullarda teknolojik atölyeler tesis edilerek uygulamalı eğitimin kalitesinin artırılması gerekiyor. TASİAD olarak eğitim çalışmalarımızı, saptadığımız her ihtiyaca farklı projeler geliştirerek, bütüncül ve kapsayıcı bir anlayışla ve “Hayat Boyu Öğrenme” metoduyla sürdüreceğiz.
Bir diğer sorun ise asansör mesleğinin itibarını derinden sarsan asansör kazaları ve kazalara sebebiyet veren kalitesiz ve ucuz iş gücüyle çalışan yetkinliği olmayan işletmelerdir. Uygulanan her cezai işlemden sonra cezayı ödememek için firmayı kapatıp yerine yeni firmalar açarak bu illegal döngüyü sürdürenlere karşı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yakın zamanda yürürlüğe konulacak olan yönetmeliklerin kesin çözüm getireceğine inanıyoruz.
Yerli üretim ve dışa bağımlılık açısından sektördeki en büyük eksikler nelerdir?
Yerli üretimdeki en büyük eksikliğimiz ARGE çalışmalarının yeterli düzeyde olmamasıdır. Katma değerli ürün üretiminde daha iyi konumda olmalıyız. Bu konuda üniversitelerle iş birliklerini artırarak ilerleme sağlanacağını düşünüyoruz. Dışa bağımlılık konusunda, diğer sanayi üretimi sektörlerinde olduğu gibi hammadde sorunu bizim sektörümüzde de var.
TASİAD’ın gelecekteki hedefleri ve öncelikli projeleri neler?
Projelerimizi eğitim, deprem ve kurtarma operasyonları ile ihracat odaklı çalışmalar olmak üzere üç başlık altında sınıflandırdık.
Eğitim olmazsa olmazımız. Meslek liselerinde ve yüksek okullarda eğitim kalitesini artırmak, saha iş gücünün teknik bilgisini geliştirmek, güvenli asansör kullanımı konusunda halkı bilgilendirmek gerekiyor.
Ülkemizin acı gerçeği deprem. Kamu kurumları ve yerel yönetimlere arıza, kaza ve deprem kurtarma operasyonları hakkında eğitimler vermek gerekiyor.
Asansör sektörünün ülke ekonomisindeki payını arttırmak için ihracat odaklı çalışmalarımızı yoğunlaştıracağız. Özellikle hizmet ihracı konusunda mesleki eğitimli gençlere yabancı dil eğitimi desteği vererek, onlara yurtdışında kolay çalışma olanakları sağlayacağız. Yine üretici firmalarımıza yönelik yurtdışı B2B ve fuar organizasyonları gerçekleştireceğiz.
Gençlerin asansör sektörüne ilgilisi nasıl? Bu sektöre yönelmeleri için ne gibi teşvikler sunulabilir?
Gençlerin asansör sektörüne ilgisi çok düşük. Sektörün çok tehlikeli iş kolunda olması nedeniyle, gençleri sektöre çekebilecek en önemli faktör iyi bir gelecek planlaması yapabilmelerini sağlamaktır. Gelecek planlaması yapabilmeleri için insanca yaşayabilecek bir gelire ulaşabilmeleri gerekmektedir. Teknolojik gelişmelerin sektör tarafından hızla asansöre adapte edildiğini görmeleri gerekmektedir. Sektörde saygın bir yere gelebilecekleri ihtimalini hissetmeleri gerekmektedir. Sektör içi eğitimlerin ve çalışma şartlarının insanca olması gerekmektedir. Bunların oluşabilmesi için firmaların gelir gider dengesinin iyi kurulmuş olması gerekmektedir.
Üniversite öğrencilerine yönelik staj, eğitim veya istihdam olanakları sağlıyor musunuz?
Evet staj imkânı sağlıyoruz, firmaların ekonomik güçleri doğrultusunda eğitim hizmetleri sunduğunu biliyoruz. Sektörde yer almak isteyen üniversite öğrencilerini her zaman aramızda görmek istiyoruz. Onlar için uygun çalışma ortamı hazırlıyoruz.
Asansör sektöründe çalışmak isteyen gençlere ne gibi önerilerde bulunursunuz?
Asansör sektöründe çalışmak isteyen gençlere, sektörümüzün hızla büyüdüğünü ve yetenekleri doğrultusunda sektörde her zaman yer bulacaklarını, dünyanın her ülkesinde asansör sektöründe çalışma imkânı yakalayabileceklerini söylemek isterim. Ayrıca sektörün zorluğu yüksek görünüyor olsa da, kısa zamanda işlerin kolay olduğunu fark edeceklerini söylemek isterim. Yüksek teknolojinin sektörümüze kolaylıklar getirdiğini çalışmaya başladıklarında göreceklerdir.