Haber Üsküdar - Merve Şişman

İnsanlarının yaşamlarını sürdürmesi için vücut dirençlerini olabildiğince sağlıklı ve güçlü tutmaları gerekiyor. Peki, kendimize ne kadar iyi bakabiliyoruz? Bağışıklık sistememiz güçlü mü? Tüm sorularımızı, konunun uzmanına yönelttik.

Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi  Beslenme ve Diyetetik Bölümü mezunu Nida Küçükaslan’a insan sağlığının nasıl olması gerektiğini sorduk, tecrübelerini, doğru bilinen beslenme yanlışlarını, obezitenin çocuklar üzerindeki etkisini ve daha birçok bilgiyi bizlere aktardı.

Sağlıklı beslenmek için yapılması gereken en etkili ve en basit yöntem nedir? 

 Aslında sağlıklı beslenme çok kapsamlı bir konu ama uygulandığında olumlu etkilerinin görülebileceği birkaç madde verebilirim:

  • Gün içinde mutlaka en az 2 litre su içilmeli.
  • İçeriğinde fazlasıyla katkı maddesi olan paketli gıdalardan uzak durulmalı.
  • Günlük vitamin-mineral ihtiyacını karşılamak için her gün (çeşitleri değiştirerek) taze meyve ve sebze tüketmek çok önemli.

Öğünler sağlıklı tabak modellerine uygun olarak hazırlanmalıdır.

Koronavirüsün, dayanıklı bünyeye sahip olan kişilerde etkisini yitirdiği kayıtlara geçmişti. Bu salgında insan bünyesini güçlendirmek için ne gibi besinler tüketilmeli? Her birey gıda takviyesi ilaçlar alabilir mi?

Maalesef şu anda Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemi olarak nitelendirdiği koronavirüs hastalığı ile karşı karşıyayız. Tabii ki bağışıklık sisteminin güçlü olması her hastalıkta olduğu gibi koronavirüs hastalığı için de bir avantaj oluşturuyor. Hastalığa yakalanmayı önleyecek ya da geçirecek etkiye sahip tek bir gıda söylemek mümkün değil, fakat bu dönemde dengeli ve yeterli beslenme her öğün ve her gün sağlanmalıdır. Probiyotik ve prebiyotik takviyeler alınabilir. Vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin, mineral dengeli ve düzenli beslenerek sağlanabilir. Fakat kişiye göre emilim farklılıkları olabilir. Kan bulgularını takip ederek eksiklik olan vitamin veya mineral varsa, gereken durumlarda takviye olarak alınabilir. Yine bağışıklık sistemini güçlü tutmak ve hareketi arttırmak adına ev içi fiziksel aktiviteler yapılabilir. Umuyorum ki en kısa zamanda bu virüs kontrol altına alınabilir ve eski hayatlarımıza geri döneriz. Şimdi bize düşen, bu vakitleri iyi değerlendirmek, kendimize iyi bakmak, güzel beslenmek ve ev içi egzersizlerimizi yapmak.

Doğru bilinen beslenme yanlışları nelerdir?

Beslenme konusunda maalesef çok fazla bilgi kirliliği var. Herkesin fikir sahibi olduğu ve yorum yaptığı bir konu. Tabii ki bu bilgi kirliliğiyle gelen danışanlara işin doğrularını anlatmak ve ikna etmek güç olsa da bu görev biz diyetisyenlere düşüyor. Meselâ en çok yapılan hatalardan biri ekmeği kesmek ya da beslenme düzeninden karbonhidratı tamamen çıkartmak. Bu çok yanlış, internetten veya herhangi bir kişiden duyulan şeyler her zaman doğru olmayabilir. Yine vücuttaki yağ oranını düşürmek için yağ tüketmeyi kesmek gerektiği gibi yanlış algılar var. Şu konuya da değinmek istiyorum: Piyasada birçok sözde diyet dolaşıyor: kahve diyeti, elma diyeti, bilmem ne diyeti gibi tek tip beslenilen, çok az kalori alınarak metabolizmayı mahveden, insan bünyesini tehlikeye atan sözde diyetler var. Bilinçsizce uygulanan bu diyetler sağlık için ciddi tehditler oluşturuyor. Her duyulan bilgiye inanılmamalı. 4 yıllık lisans eğitimini alan, bu işi yapan, araştıran, literatürü takip eden uzmanların bilgilerine güvenilmelidir. Beslenme programı hazırlarken özellikle dikkat ettiğim konulardan bir tanesi programın kişinin mevcut hayat düzenine ve isteklerine uygun olmasıdır. Çünkü en mükemmel diyeti bile yazsanız kişinin hayat rutinine, isteklerine uygun değilse, program uygulanabilir değilse hiçbir anlamı kalmıyor. Kişinin uyku düzenine, iş saatlerine, rutinlerine uygun bir program yazıyorum. İstekleri de içeriğine göre makul düzeylerde programa yerleştirmeye çalışıyorum.”

Beslenme düzenini sağlıklı hale getirecek bir insanın mutfağından eksik olmaması gereken gıdalar hangileri?

Sağlıklı beslenme doğru mutfak alışverişi ile başlar. Öncelikle besleyici özellikleri ve kolay saklanabilmeleri yönüyle mercimek, bulgur, nohut gibi kurubaklagiller eksik edilmemelidir. Mevsimine uygun taze sebze meyveler, yumurta, çok yağlı olmayan peynirler, bitkisel yağlar, tam buğday unu, tahıllı ekmek, ceviz-fındık-badem gibi kuruyemiş çeşitlerinin mutfaklarda bulunması sağlıklı beslenmek isteyenler için güzel bir adım olacaktır.

Doğru ve etkili beslenmek için kişiye özel programlar olması gerektiğine göre bu programlar hangi kriterlere, standartlara göre hazırlanması gerekiyor?

Kesinlikle beslenme programlarının kişiye özel olması gerekiyor. X kişinin uygulayıp kilo verdiği sağlıklı olduğu bir programla Y kişisi kilo alabilir ve sağlığı olumsuz etkilenebilir. Kişinin yaşı, cinsiyeti, kilosu, boyu, yağ-kas oranı, kan bulguları, hastalık durumu, egzersiz durumu hatta ve hatta genetik altyapısı gibi birçok faktör söz konusu. Herkese standart bir program uygulamak doğru değildir. İnternette bunun çok fazla örnekleri mevcut. İnsanlar diyetisyene gitmenin yarattığı psikolojik baskı ile çareyi internette arıyor. Tabii ki internette doğru yazılan şeyler de var. Hatta kilonuzu hesaplayarak, tüm kriterlere bakarak  cevap veren akıllı uygulamalar var. Ama bunlar sadece bir uygulama. İşin asıl tarafı gerçek bir uzman ile görüşmekte. Birebir testlerin hastane raporlarıyla teyit edilerek, bakarak veya görerek kısacası muayene edilerek bu tarz kriterlere bakarak konuşulması en doğru adımlardan sadece bir tanesi.

Bir insan yaşamı boyunca asla yememesi ve kesin yemesi gereken yiyecek veya içecek var mıdır? Vejeteryanlığı veya veganlığı benimseyen insanlar nelere dikkat etmeli?

Asla diyerek keskin bir söylemde bulunmak istemiyorum ama  rafine şekerli, asitli, katkı maddesi ve trans yağ içeren paketli gıdalardan mümkün olduğunca uzak durulması gerekiyor. Taze meyve ve sebzelerin de çeşit fark etmeksizin mutlaka tüketilmesi gerekiyor. Alerji yaratan durumlar hariç belli yiyecekler çeşitlerine göre tüketilmeli.  Herkes kendini iyi hissettiği ve sağlık parametrelerinin bozulmadığı beslenme düzenini benimsemekte özgür. Bu vejeteryanlık olur veganlık olur hiç fark etmez. Dikkat edilmesi gereken nokta herhangi bir besin ögesi eksikliği yaşamamak adına günlük menülerin iyi oluşturulmasıdır. Vegan beslenen bir kişi ihtiyacı olan tüm besin ögelerini yeterli ve dengeli içeren bir program uyguluyorsa gayet sağlıklı bir şekilde yaşamını devam ettirebilir.

Obezite rahatsızlığı üzerine ne gibi tedbirler alınmalı? Dünya genelinde 15 yaş altı çocuklardan oluşan kitlede yaşanan fast food alışkanlıklarının önünü ne alabilir?  Hangi faktörlerle bu sağlıksız besin tüketimini sınırlanadırabilir?

Obezite günümüzün önemli sağlıklı problemlerinden biri. Fast food tüketiminin yaygınlaşması, porsiyon kontrolünün sağlanamaması ve fiziksel aktivite azlığı gibi birçok sebep obeziteye sebep oluyor. Obezite de beraberinde diyabet, hipertansiyon, metabolik sendrom gibi birçok kronik rahatsızlığı getiriyor. Halk sağlığı kapsamında yetişkinlere ve çocuklara ayrı ayrı sağlıklı beslenmenin esaslarının anlatılmasının etkili olacağını düşünüyorum. Özellikle aileler bu konuda bilinçli olur ve çocuklara doğru örnek oluşturursa sağlıklı nesiller yetişebilir. Fast food tüketmekten vazgeçemeyen çocuklarımıza ve yetişkinlerimize önerimse bunları dışarda yemek yerine evde daha sağlıklı alternatifleri kendileri yapabilirler. Aileler bu tarz alışkanlıkları sonlandırmak adına çocuklarıyla evde sağlıklı besinlerle yemek yapabilirler. Önünü alamadığınız da çocukların hayatını kaybetme noktasına kadar gelen bu süreç aileler tarafından çok ağır bedeller ödenmesine neden olabilir. Düzenli olarak çocuklara verdiğim eğitimlerde bu konu üzerine sıklıkla örnek veriyorum. Çocukların spor ve doğru beslenmeyle sağlıklı beslenmesine olanak sağlamak çok önemli.

NOT: Türkiye Diyetisyenler Derneği’nin “Covid-19 Beslenme Önerileri” için linki tıklayınız.