Sema Kahriman: Veri gazeteciliği hikâyeyi verilerle anlatma anlamına geliyor

Haber Üsküdar - Feyza Kübra Ağırtmış

Veri gazeteciliğinin ne olduğunu ve detaylarıyla ne anlama geldiğini Üsküdar Üniversitesi Yeni Medya ve Gazetecilik bölümü mezunu, Medyascope TV prodüksiyon ekibi üyesi ve veri gazetecisi Sema Kahriman ile konuştuk.

Veri gazeteciliği bir gazetecilik türü olarak ne anlama geliyor? Veri gazeteciliğinin çalışma alanları neler?

Veri gazeteciliği, hikâyeyi verilerle anlatma (storytelling) anlamına geliyor. Veri gazeteciliğinin klasik gazetecilik ile temel farkı hızlı hazırlanması gerekmiyor oluşu ve süreçlerinin farklı oluşu. Veri gazeteciliğinin süreçleri veri toplama, düzenleme, analiz etme ve görselleştirmeden oluşuyor. Ancak haber metnini hazırlama süreci aynıdır. Başlık, spot ve en önemli bilgiden en önemsize doğru bilgilerin aktarılması. Veri gazeteciliğinin çalışma alanları kamuyu ilgilendiren her konuyu kapsıyor.

Veri gazeteciliği alanında verilen eğitim hakkında bilgi verebilir misiniz? Bu gazetecilik türü üniversitelerde ne kadar yaygın? Kaç üniversitede bu eğitim veriliyor? Öğrenci tercihi ne düzeyde?

Veri gazeteciliği hakkında dünyada yaygın bir şekilde eğitim veriliyor. Türkiye’de ise veri gazeteciliği eğitimi gitgide yaygınlaşıyor. Benim lisans yıllarımda henüz çok az sayıda üniversite veri gazeteciliği dersini seçmeli olarak sunuyordu. Üsküdar Üniversitesi ve Kadir Has Üniversitesi bu konuda öne çıkıyorlardı. Türkiye’de Pınar Dağ hocamız öncülüğünde öne çıkan bu ders teknik beceri ve ilgi gerektirdiği için birçok öğrenci zorlanıyordu. Aynı zamanda veri gazeteciliği için kullanılan uygulamaların çoğunun dilinin sadece İngilizce oluşu birçok öğrenci için zorluk çıkarıyordu. Böyle olunca öğrenciler yaygın bir şekilde bu dersi tercih etmiyorlardı.

Bu gazetecilik türünün tanımladığı meslek, eğitim almadan da yapılabiliyor mu?

Gazetecilik sıklıkla eğitimi alınmadan icra edilen mesleklerden biri. Veri gazeteciliği de gazetecilik eğitimi alınmadan yapılıyor maalesef. Yapılıyor oluşu doğru olduğu anlamına gelmiyor. Etik açıdan eğitimi alınmadan gazetecilik yapılıyor oluşu haber dili ve konusunda ciddi ihlâllere neden oluyor. Veri gazeteciliği eğitimi almadan yapılan veri haberlerinde ise görselleştirme, dolayısıyla haberin konusu yanlış lanse ediliyor. Veri türüne uygun grafik seçimi çok önemli. Ama eğer eğitim almadıysanız verinize uygun olmayan bir grafik türü seçebilirsiniz. Bu da anlatmak istediğiniz hikâyeyi anlamsız yapar.

Veri gazeteciliği türünde hazırlanan haberler hakkında neler söyleyebilirsiniz? Haberlerde bilgilerin doğru verildiğini düşünüyor musunuz? Sansasyonel ve tartışmalı haberler çok oluyor mu?

Veri gazeteciliği türünde haber hazırlayan haber ajansları çoğaldı. Haberin içinde veriyi çok isabetli şekilde kullanan nice kuruluşlar var. Genel olarak veri gazeteciliği türünde hazırlanan haberlerde daha az sansasyon ve dezenformasyon görüyorum. Veri gazeteciliği türünde hazırlanan haberlerde bilgilerin genellikle doğru kullanıldığını düşünüyorum.

Gazeteci olarak çalıştığınız kurumda veri gazeteciliği yapabiliyor musunuz? Yapmak istediğinizde sorun yaşadığınız oluyor mu? Oluyorsa bunun nedeni nedir?

Benim çalıştığım kurum yenilikçi ve gençlerin fikirlerine önem veren bir kurum. Veri gazeteciliği fikrinden patronumuza bahsettiğimde bunu gayet olumlu karşıladı. Çalıştığım kurum için sıklıkla veri gazeteciliği türünde haberler hazırlıyorum. Tabii her kurum böyle değil. Veri gazeteciliği halen yeni bir alan. Yapmak isteyip de yapamayan meslektaşlarımın takıldığı en büyük engelin kurumlarının yeniliklere yeteri kadar açık olmayışı, veri gazeteciliği hakkında yeteri kadar bilgiye sahip olmayışı ve bu nedenlerden ötürü bu alanda kaynak ayırmak istememeleri olduğuna inanıyorum.

Veri gazeteciliğinde gazetecilerin en çok zorlandığı konular nelerdir?

Veri gazeteciliği yapan gazetecilerin zorlandığı şey konulardan ziyade konuları için açık veri bulmak. Açık veri yani verinin kullanılabilir, yeniden kullanılabilir, dağıtılabilir, makine ile okunabilir olması halen çok yaygın bir şekilde rastladığımız bir durum değil. Salgın sürecinde açık verinin daha çok yaygınlaştığını gözlemledim ama her hükümet verileri kamuyla paylaşma konusunda yeteri kadar açık olmuyor maalesef.

Son olarak, veri gazeteciliğinde başarılı olmanın sırrı nedir?

Bence başarının sırrı her zaman istikrarlı bir şekilde kişinin kendisini geliştirmeye devam etmesidir. Öğrenmenin ömür boyu sürdüğünü unutmadan, durmadan kendisini geliştiren kişi başarılı olur. Veri gazeteciliği açısından bu çok önemli bir konudur. Çünkü veri gazeteciliği program bilgisi, teknik beceri ve dil bilgisi gerektiren bir alandır. Günümüzde sürekli yeni program ve teknolojilerin çıkması veri gazetecisini sürekli öğrenmeye, yenilikleri takip etmeye mecbur bırakıyor. Bunu yapan veri gazetecisi de başarılı olacaktır.

Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkürler.