Helena Sousa: Gazetecilikte yapay zekâ kullanımında şeffaflık olmalı

Haber Üsküdar

Üsküdar Üniversitesi ile Portekiz’deki Trás-os-Montes ve Alto Douro Üniversitesi (UTAD) iş birliğiyle düzenlenen “New Paradigms in Communication Technologies and Humanity (NEWPATH) Sempozyumu”nun davetli konuşmacısı Helena Sousa, Portekiz Medya Düzenleme Kurumu Başkanı olarak yapay zekânın gazetecilikte kullanımına ilişkin düzenleme çabalarını anlattı.

UTAD'dan Doç. Dr. Fabio Ribeiro'nun moderatörlüğünde konuşmasını yapan Helena Sousa şunları söyledi: “Sunumumu beş başlıkta aktaracağım. İlk olarak, yapay zekânın iletişim endüstrileri ve medya ile olan ilişkisini vurgulamaya çalışacağım. Gazeteciliği ele alacağım çünkü yapay zekâ gazetecilik için düzenleme ve kalite açısından bir dizi sorun teşkil ediyor. Açıkçası düzenleyici bir kurumun bakış açısından konuşacak olursam, şu ana kadar yapılanlarla ilgili endişelerim var. Bu nedenle, bir dizi düzenleyici araç ve mevzuat sunacağım. Böylece yapay zekâ düzenlemesi açısından ne kadar ilerlediğimiz görülebilir.”

Helena Sousa konuşmasında OECD tarafından hazırlanan ve farklı sektörlerde yapay zekâ kullanımını gösteren bir tablo paylaştı ve şunları söyledi:

“Yapay zekânın düzenlenmesi konusunda dünya deneyimine dayanan bir girişimi kısaca ele alacağım. Bu alanda hâlâ çok fazla deneyimimiz yok. Açıkçası, hiçbir kimsenin tüm bu verileri ezberlemesini veya detaylı bir şekilde incelemesini beklemiyorum, ancak benim fikrim, OECD'nin sağladığı bilgileri çok net bir şekilde kullanabileceğimize inanıyorum. Örneğin gıda ve tekstil sektörleri yapay zekâ kullanımı açısından düşük yoğunluklu sektörler. Beyazı gördüğünüzde, yapay zekânın yoğunluk seviyesinin oldukça düşük olduğu anlamına geliyor. Açık mavi, nispeten daha yüksek olduğu anlamına geliyor, koyu maviler ise yapay zekânın çok yoğun kullanıldığı alanı gösteriyor. Eğer ilk sütuna bakarsanız, gıda, tekstil, kağıt, kimyasallar gibi sektörlerde yapay zekânın çok güçlü bir şekilde kullanıldığını göremezsiniz. Telekomünikasyon, bilgi teknolojileri ve medya sektörlerinde yapay zekânın çok yoğun kullanıldığını görebilirsiniz.”

“Gazetecilikte yapay zekâ verimlilik için bir araç olarak kullanılabilir”

Konuşmasında, yapay zekânın gazetecilik açısından yarattığı fırsatlara ve sorunlara da değinen Helena Sousa konuşmasını şöyle sürdürdü: “Yapay zekânın kullanımının etik, kalite ve ekonomik sorunları ve zorlukları olduğu açıktır. Gazetecilik açısından burada felaketçi bir bakış açısı sunmak istemiyorum. Gazetecilikte yapay zekâ verimlilik için bir araç olarak kullanılabilir. Kalite için bir araç olarak kullanılabilir ve iş stratejilerini desteklemenin bir yolu olarak kullanılabilir. Bu bir olasılık ama aynı zamanda çok farklı şekillerde de kullanılabilir. Dolayısıyla, riskler var ve bugün tam da bunun altını çizmek istiyorum. Bu risklerden ve zorluklardan bazılarını sunacağım. Sunmak istediğim ilk sorun, yapay zekâ sistemlerinin kullanımında şeffaflık sorunudur. Bir haberin bir makine tarafından mı yoksa bir insan tarafından mı yazıldığı önemli midir? Bence önemlidir ve bence okuyucular ya da izleyiciler bir gazetecilik haberinin kim tarafından yapıldığını bilmelidir. Açıkçası bu etik meselelerle ilgili. Dolayısıyla şeffaflık önemlidir ve insanlar belirli bir haberin bir makine tarafından mı yoksa bir insan tarafından mı ya da makine ve insan iş birliğiyle mi hazırlandığını bilmeye hakları olduğunu bilmelidir. Konuyla ilgili bir diğer husus da kullanılan verilerin kalitesi meselesidir. Açıkçası, eğer yapay zekâ sistemini eğitmek için kullanılan veriler kaliteli veriler değilse, yapılanlar da çok iyi olamaz. Dolayısıyla eğitim sistemleri ve kullanılan verilerin kalitesi konusunda çok dikkatli olunmalıdır.”

“Gazetecilikte yapay zekâ kullanımına ilişkin girişimler söz konusu”

Gazetecilikte yapay zekâ kullanımına ilişkin girişimlerden de söz eden Helena Sousa, ilk olarak Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü tarafından 2023 yılında ilan edilen “Yapay Zekâ ve Gazetecilik Üzerine Paris Şartı” başlıklı bildirgeden söz etti: “Bu bildirgede doğru bilgi, bağımsız gazetecilik, haber medyasının kalitesi ile ilgili endişelerden söz ediliyor. Gazetecilerin oluşturduğu bu etik ilkeleri okuyabilirsiniz. Bu, gazetecilere yol gösterici bir araçtır.”

İkinci olarak, Avrupa Konseyi tarafından 2023 yılında yayımlanan “Guidelines On The Responsible Implementation Of Artificial Intelligence Systems In Journalism” (Gazetecilikte Yapay Zekâ Sistemlerinin Sorumlu Kullanımına İlişkin Rehber) isimli belgeden söz eden Helena Sousa, “Bu aynı zamanda yönlendirici bir belgedir ve oldukça önemlidir. Yapay zekâ ve insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne ilişkin çerçeve bir belgedir” dedi.

Helena Sousa son olarak, yine Avrupa Konseyi tarafından 2024 yılında kabul edilen “Framework Convention on Artificial Intelligence and Human Rights, Democracy and the Rule of Law” (Yapay Zekâ ve İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Sözleşmesi” hakkında bilgi verdi: “Devletler, yapay zekâ sistemlerinin yaşam döngüsü içindeki faaliyetlerin bir dizi temel ilkeye uygun olmasını sağlamalı, çözüm yollarını düşünmeli ve dikkate almalıdır. Ayrıca riskleri de ele almalıdır. Bu yasa Ağustos 2024'te onaylandı. Uygulaması kademeli olsa da 2026'da tamamen uygulanabilir olacak. Bu, yapay zekâ kullanımının potansiyel risklerine ve temel haklar üzerindeki etki düzeyine dayanan orantılı ve bağlayıcı bir yasadır. Temel haklar burada kritik öneme sahiptir.”