Taner Göçer: Astronomi insanda merak ve keşif duygularını güçlendiren bir bilim dalı

Haber Üsküdar - Şule Akdağ

Uludağ Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü'nde okuyan Taner Göçer, Uludağ Üniversitesi Astronomi Topluluğu yönetim kurulu üyesi ve iletişim koordinatörü. Kozmik Anafor isimli, astronomi temalı bir web sitesinde içerikler üretiyor. Taner Göçer ile astronomi bilimi üzerine bir röportaj gerçekleştirdik.

Astronomi bir bilim dalı olarak ne anlama geliyor?

Astronomi kısaca gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözlem yapan bir bilim dalıdır. Yani dünya atmosferinin dışında gerçekleşen tüm olayları inceleyen bilim dalıdır diyebiliriz. Kelime ise Eski Yunancadan türemiş, "yıldızların yasası" anlamına geliyor.

Astronomi biliminin tarihsel gelişimi nasıl oldu?

İlk gözlemler Antik Çağ'da Sümerlere dayanır. Ziggurat adı verilen tapınaklarda gökyüzü gözlemi yaptıkları bilinir. Babiller ise modern astronomik ölçüm birimi olan dakika ve saniye sayı sistemini keşfetmişlerdir. Mısırlıların da astronomi ile alakalı çalışmalar yaptıkları biliniyor. Rönesans dönemine kadar evrenin merkezinin binlerce yıl boyunca Batlamyus'cu görüşe hâkim olduğunu görüyoruz. Batlamyus gök cisimlerinin durağan olmadığı, Dünya'nın etrafında bir yörüngede döndüklerini ve Dünya'nın merkez olduğunu ileri süren biriydi. Modern astronominin kurucusu kabul edilen Kopernik ise güneş merkezli güneş sistemi modelini ortaya koymuştur. Sonrasında Galileo'nun Jüpiter'in uydularını keşfetmesi Batlamyuscu görüşü zaman içerisinde yıkmıştır. Edwin Hubble'un ve diğer bilim insanlarının yapmış olduğu çalışmalar evrende Dünya'nın da sıradan bir gezegen olduğu fikrinin zaman içerisinde iyice yaygınlaşmasını sağlamıştır. Şu an ise başka yıldız sistemleri ve galaksileri gözlemleyebilmek için uzaya dev teleskoplar inşa edebilecek duruma gelmiş bulunuyoruz.

Astronomi bilim dalının temel ilgi alanları neler? Uzmanlar neyi araştırıyor?

Gökcisimlerinin oluşumlarını ve durumlarını açıklamak için matematik ve fizik gibi diğer bilim alanlarından yaralanmak zorundadır. Uzmanlar gezegenler, uydular, galaksiler, ne bulalar, asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve daha birçok nesneyi araştırırlar.

Bu bilim alanında verilen eğitim hakkında bilgi verebilir misiniz? Bu bilim dalı üniversitelerde ne kadar yaygın? Kaç üniversitede bu eğitim veriliyor? Öğrenci tercihi ne düzeyde?

Bu konuda en güzel cevabı ancak bir astronom verebilir herhâlde. Astronom Sinan Koçak, Konya Bilim Merkezi'nde çalışan, yakından tanıdığım bir hocamız. Astronomi mezunu. Bir yazısında "Ülkemizde astronomi bölümü 4 yıllık bir bölümdür ve MF1 puan türünden öğrenci alımı yapmaktadır. Aklınızda olsun ki, bölümü tercih edip kazandığınız zaman yoğun bir şekilde fizik ve matematik derslerini göreceksiniz. Astronomi bölümü, teleskop başında gözlem yapılan sözel bir bölüm değil, yoğun matematik ve fizik çalışmanız gereken bir bölümdür (öğrenciliğiniz sırasında hiç teleskop görmeme ihtimaliniz bile var). Lisans seviyesini bitirip akademik alanda devam etmek istiyorsanız iyi bir İngilizce ve bilgisayar yazılım bilgisine sahip olmanız gerekmektedir." diye söylemişti.

Birkaç üniversitede bu alana dair eğitimler veriliyor: Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü; Atatürk Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü; Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü; Erciyes Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü; İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü; Akdeniz Üniversitesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü; Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü.

İş olanağı kısıtlı olduğu için elbette öğrenci talebi düşük ama Türkiye Uzay Ajansı'nın kurulmasıyla birlikte hem öğrenci talebinin hem de üniversitelerdeki bölüm sayısının artacağını düşünüyorum. Astronomi bilimi zaten her kesimden insanın ilgi duyacağı bir alan ve bu noktada bir avantajı var.

Bu bilim dalının tanımladığı meslek eğitim almadan da yapılabiliyor mu?

Eğitim alırsak astronom ünvanı alırız ancak eğitim almadan da insanların birçoğu bu meslek ile ilgilenebiliyorlar. Onlara da amatör astronom diyoruz. Ben de bir amatör astronomum. Amatör astronomi ayrıca astronominin bir alt dalıdır. Dahası binlerce insan gökyüzü fotoğrafçılığı ile bu işle hobi olarak uğraşabiliyor. Ayrıca bilgi birikimlerimizi ve bilimsel çalışmalarımızı kendim yaptığım gibi sitelerden ya da çeşitli sosyal medya uygulamalarından yayınlayarak halka faydalı olabiliyoruz.

Bu bilim dalıyla ilgili haberler hakkında neler söyleyebilirsiniz? Haberlerde bilgilerin doğru verildiğini düşünüyor musunuz? Sansasyonel ve tartışmalı haberler çok oluyor mu? Sansasyonel veya yanlış bilgilere dayalı haberler yayımlandığında bir uzman olarak bu yanlış haberlerle nasıl mücadele ediyorsunuz?

Çok güzel bir soru. Maalesef bir astronomi haberi yayınlandığında birçok haber kanalı ya kaynak göstermiyor ya da doğru olmayan bilgileri kimi zaman birbirlerinden alarak servis ediyor. Kim söylemiş, nasıl oluyor, dayanak nedir veya kaynak kimdir? Bu tip yazılarda bu soruların cevabına ulaşmak çok güçtür. Özellikle bizim bilim dalında bu konudaki haberler dünyanın sonuyla alakalı çokça karşımıza çıkıyor. Bazı haberlerin ise doğrudan astronomi ile alakası yok, içeriği ve yazım tarzı tamamen sahte bilim. Bu nedenle araştırmalarımı ve çalışmalarımı ben de ancak güvenilir birkaç siteden bakarak hazırlayabiliyorum. Türkiye'nin en ünlü gazeteleri bile astronomi ile ilgili bir haber yayınlıyorken sahte bilime çokça başvuruyor. Durumun vahimliğini buradan bile anlayabilirsiniz. Bu noktada ben de yakın zamanda YouTube üzerinden doğru bilgilere ulaşılabilmesi bakımından video içerikleri yazmaya başladım. İçerik ihtiyacı neredeyse oraya yönlenmeye özen gösteriyorum. Bir yazı yazılacaksa kaynak gösterilmeli ve alıntı yapılan yerler mutlaka belirtilmelidir. Sadece astronomi açısından değil, habercilik daima bu şekilde işlemelidir diye düşünüyorum.

Gazeteciler uzmanlık alanınızla ilgili olarak size ulaştıklarında anlattıklarınızı doğru aktarıyorlar mı? Sorun yaşadığınız oluyor mu? Oluyorsa bunun nedeni nedir?

Daha önce hangi gazeteci ile konuştuysam astronomi ve sahte bilim arasındaki farkı çok iyi anlayarak bana sorularını sordu. Siz de bunlardan birisiniz. Sorulan sorular güzel olunca, halka ya da belli bir kesime aktarılan bilgi de tabi ki harika oluyor.

Astronomi ve astroloji arasındaki fark ne?

Astronomi gök cisimlerini açıklamaya çalışan bilim dalı, gerçek bilim. Astroloji ise yıldızların yer olayları üzerindeki etkisini belirlemeye ve bu etkiler göz önüne alınarak geleceğimizi önceden bildirmeye dayalı bir falcılık, sahtekârlık. Ne yazık ki astronomi bilimi varken birçok insan astrolojinin uydurma haberleri ile kendini kandırıyor ve birçoğu da bunu meslek haline dönüştürmüş durumda bulunuyor.

Neden astronomi bilim dalını seçtiniz?

Astronomi insanın dünü ile bugünü arasında gerçekçi bir yaklaşımla, bilimsel bir tavırla araştırma yapmamızı sağlıyor, insana evrendeki yerini ve önemini hatırlatıyor ve kişisel olarak da beni mutlu ediyor. Bu yüzden bu alanda çalışma yapmayı seviyorum.

Son olarak öğrenciler neden bu bölüm dalını seçmeli?

İnsanda merak ve keşif duygularını güçlendiren bir bilim dalı. Geleceğin bir mesleği, bazı meslekler günümüzde kayboluyor. Astronomi ise gelecekte ve hatta günümüzde çağa ayak uyduran bir iş olduğu için öğrencilerin tercih edebileceği bir alan olarak görüyorum.