Fatma Körünoğlu: Belgesel, bakan insanın gözleriyle anlatılmalıdır
Yeni Medya ve İletişim Bölümü tarafından düzenlenen etkinlikte 'haber belgeselleri' konuşuldu. Söyleşi konuğu Belgesel Yapımcısı Fatma Körünoğlu oldu.
Haber Üsküdar - Hazal Göksun
Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve İletişim Bölümü ‘Haber Belgeselleri’ konulu söyleşisini gerçekleştirdi. Moderatörlüğünü Doç. Dr. Feride Zeynep Güder'in üstlendiği etkinliğe konuk olan gazeteci ve belgesel yapımcısı Fatma Körünoğlu, popüler kültürün belgesele etkisi, propaganda belgeseli ile haber belgeseli arasındaki fark ve haber belgeselinin çekim aşamalarını anlattı.
Gazetecilik merakı ve serüvenini anlatarak söyleşiye başlayan Fatma Körünoğlu, ‘‘Benim küçükken istediğim meslekti gazetecilik. Ben Türkiye’deki mutlu azınlıktan birisiyim. Hayal ettiğim mesleği yapıyorum. Herkes küçükken akıllı uslu meslekler söylerken ben hep gazeteci olmak istediğimi söylüyordum. Çünkü kendimi bildim bileli bizim evde annem ve babam sürekli gazete okurdu. Ve o çocuk zihnimle ‘Bir gün benim yazdıklarımı okuyacaksınız’ iddiasını ortaya koydum ve yaptım. Önce yazılı basınla başladım, Cumhuriyet ve Milliyet. Sonra televizyonculuk serüvenine başladım. Uzun yıllar muhabirlik yaptım ve sonra mutfağa döndüm, editörlük ve yöneticilik bölümüne geçtim. Türkiye’de iki özel televizyon kanalının kuruluşunda aktif görev aldım. Sonrasında ilk haber kanalı olan NTV’ye geçtim. İnanılmaz bir tecrübeydi benim için. İflah olmaz bir haberciyim’’ sözlerini kullandı.
"Popüler kültür bir gerçektir; bizi etkiler, yönetir"
"Haber belgeselleri ile propaganda belgeselleri arasında ince bir çizgi vardır"
Haber belgeselleri ile sinema ve propaganda belgesellerinin bağlantısına değinen Körünoğlu, ‘‘İnsanlar haber belgeselini izlerken ‘Kim yapmış?’ diyerek takip ederler. Daha önce nasıl belgeseller yapmış? Olaya ne kadar tarafsızlıkla, ne kadar doğru baktığınızı seçersiniz. Yani önünüze gelen belgeseli izlemezsiniz, seçmeye başlarsınız. Bu önünüze gelen insanla alakalıdır. Belgesel, görüntü temelli olduğu için sinemayla başattır. Neredeyse aynı zamanda ortaya çıkmıştır. İlk önce propaganda belgeselleri çekildi, insanları etkilemeye çalıştılar. Nazi Almanyası'nda çok kullanıldı. Haber belgeselleriyle, propaganda belgeselleri birbirlerine çok yakındırlar. Haber belgeselleri ile propaganda belgeselleri arasında ince bir çizgi vardır. Haber belgeselleri diğer belgesellerden daha kısadır, saptırmadan gidilir. Yapan kişi önemlidir. Bu nedenle diğerlerinden ayırıp bir kenara koyuyoruz. Ama zaman içerisinde yalan ve manipülasyonları da ortaya çıkıyor. Bunlar da sorgulanıyor çünkü belgesel sorgulama üzerine yapılan bir türdür’’ sözlerini kullandı.
"Ana fikri belirlemek için ciddi bir beyin fırtınası gerekiyor"
‘Belgesel çekmek için yola çıktığımızda ne yaparız?’ sorusunu uzunca anlatarak aşamalarına ve ayrıntılarına değinen Fatma Körünoğlu, ‘‘İlk önce bir fikrinizin olması gerekiyor. ‘Ana fikrim ne? Neyi çekeceğim? Neyi anlatmak istiyorum? Neyi göstermek istiyorum? Hedef kitlem kim? Hangi sorulara yanıt verecek? Hangi bilinmezi anlatmak istiyorum?’ bunlarla bir çerçeve belirlemek gerekiyor. Bunları belirlerken konu birden gelmez. Ana fikri belirlemek için ciddi bir beyin fırtınası gerekiyor. İlk yapmanız gereken iyi bir ekip kurmak. Yanınızdaki birinin söyleyeceği bir şey olayı bambaşka bir yere götürebilir. Daha somut anlatacağım. Şimdi pandemi içerisindeyiz ve pandemiyle ilgili haber belgeseli çekmek istiyoruz. Pandemi iki yıldır dünyanın başında bela durumunda. Pandemi diye genel bir başlık ile çekemeyiz. Biz pandemiyi sadece başlık olarak verirsek hiçbir şey anlatamayız. Pandemiyle ilgili belgesel çekeceksek ana fikri sınırlandırmamız gerekiyor. Örneğin; pandemide kadın olmak. Bu bizi kadın hikayelerine götürür. Pandemide değişik meslek gruplarındaki kadınların pandemiyi geçiriş süreçlerini anlatmamız gerekir. Kadın olmak. Pandemiyse pandemi biz sınırladık; kadın olmak dedik. Oluşturduğunuz grup içerisinde konuyu konuşurken her biriniz bir öneri söylersiniz. Haber belgeseli çekerken etrafınıza farklı gözlerle bakmanız, analiz etmeniz gerekiyor. Herkesin farklı önerisi olur ve arasından en iyisi seçilerek ana fikir belirlenir. Ana fikrinizi asla tek başınıza belirlemeyin. Bazen çevreden de gelen bakış açıları olup ana fikri belirlemenizi sağlayabilir’’ ifadelerini kullandı.
"Ana fikri oluşturduğumuzda nasıl bir yol izleyeceğimiz de belirlenir"
"Verilen malzemeye göre anlatım biçimi belirlenir"
Anlatım biçimleriyle konuşmasına devam eden Fatma Körünoğlu, ‘‘Anlatım biçimimizi bulmamız gerekiyor. Birincisi hikayelendirme olabilir. Metni, metin yazarı dış ses olarak anlatır. Hikayeyi birinin anlatımıyla dinleriz. Genellikle tarihi hikayelerde kullanılır. Bir başka yöntem de tartışma yöntemidir. Birinin ak dediğine diğeri kara diyecek. Kadınlarımız bize malzeme veriyorsa yapabiliriz. Yaşam tarzları farklı ise oradaki çelişkiyi göstererek de tartışma yöntemini kullanabiliriz. Bir başka yöntem ise açıklama; konuyu açıklar. Şu an düşündüğümüze uymaz ama çevreyle ilgili belgesellerle bilimsel belgesellerde kullanılabilir. Karmaşık anlatım diye bir biçim daha var. Diğer anlatım biçimlerini toplayıp hepsinden birer parçayla kullanabileceğimiz bir tür. Bir sonraki aşamaya geldiğimizde de çekim izinlerini almamız gerekiyor. Hastaneden, belediyeden, ailelerden izin alacağız. Bir yayın kuruluşunda yayınlanacaksa herkesten ayrı ayrı izin almamız gerekecek. Sonrasında yazılı ya da görsel malzemeler toplayacağız. Ne bulabiliriz? Boş İstanbul manzarası, hastane kuyrukları, yazılı kararnameler yani yasakla ilgili belgeler alabiliriz. Kadınlarımızın pandemiden önceki görüntülerini de alacağız. Daha önce böyleydi şimdi böyle dememiz gerekiyor. Diğer aşamada ise ekiplerimizi oluşturmamız gerekiyor. İki ekibe bölüneceğiz. Yaratıcı ekip ve teknik ekip. Yaratıcı ekip dediğimiz şey; yapımcı, yönetmen, metin yazarı. Yaratıcı ekiple beraber ilk aşamadan beri çalışıyoruz zaten. Yapımcı sonradan ekibe geliyor. Teknik ekip ise yaratıcı ekibin çıkardığı kaba senaryoyu çekmek için bir gün önce çağrılsa da olur. Bir gün önce çağırıyorsunuz, çalışma planını ve bilgiyi veriyorsunuz’’ ifadelerini kullandı.
"İşin olup olmayacağını bütçe belirler"