Haber Üsküdar - Büşra Kuş

Türkiye’den ve dünyadan önemli isimlerin gerçeğe çok yakın heykellerinin sergilendiği İstanbul Balmumu Müzesi’nde, balmumu heykelciliği büyük ilgi uyandırıyor. Balmumu heykel yapımına dair merak edilenleri, Türkiye’nin ilk balmumu heykel müzesinin kurucusu Jale Kuşhan’a sorduk.

Ankara Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği bölümü mezunu olan Kuşhan, Sovyetler Birliği’nin yıkılması ve Rusya Federasyonu’nun kurulmasıyla birlikte ticari işlerin yoğunlaştığını, Rusça bilenlerin sayısının çok az olduğunu ve büyük ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. Mezun olduktan bir süre sonra, o dönemde Odesa Teknik Üniversitesi’nde Rusça hazırlık okuduktan sonra Türkiye’ye dönünce kendi ithalat- ihracat şirketini kurduğunu söyledi. Rusya’ya makine ihraç ettiği sıralarda St. Petersburg şehrinde makine fuarına katıldığını dile getirdi. İş dışında müzeleri gezerken ilk defa, balmumu heykel müzesi gezme olanağı bulduğunu açıkladı. Balmumu müzesinden çok etkilendiğini, ülkemizde de böyle bir müze olmadığını bildiğini ve bir ilki gerçekleştirmek istediğini belirtti.

Balmumu yapımında uzun uğraşlar veriliyor

Balmumu heykel yapımı hakkında bilgiler veren Jale Kuşhan, şöyle konuştu: “Balmumu heykel yapımında kullanılan ana madde, arıdan elde edilen organik balmumudur. İçerisine 20 adet katkı maddesi konulmaktadır. Katkı maddelerinin konulma nedeni, ten rengi verme ve ısıya dayanıklılık amacı taşımaktadır. Bu nedenle de 45 derece ısıya dayanabilmekteler. Heykellerin görünen kısımları balmumu, vücutları ise polyester vb. maddeden yapılmaktadır. Heykeli yapılacak kişi yaşıyorsa el ve yüzünden mask denilen kalıp alınmakta veya profesyonel bir fotoğrafçı tarafından birçok açıdan yüzlerce fotoğrafı çekilmektedir. Bu verilere göre heykel sanatçısı tarafından kilden büst ve vücut çalışılmakta, bu çalışma başarılı olursa çalışmanın alçıdan teksir kalıbı alınarak içerisine eritilmiş balmumu dökülmektedir. Balmumu kuruyunca, teksir kalıp açılıp balmumu büst ortaya çıkmakta. Daha sonra gerçek saç telleri çuvaldız gibi bir aparat ile tek tek takılmaktadır. Bazen saç, sakal, bıyık, kaş ekimi bir ay sürebilmektedir. Protez gözler takıldıktan sonra, kırışıklık, damar çalışması ve makyaj yapılmaktadır. Kişi yaşamıyorsa, fotoğraflar ve elde yapma resimlerden yararlanılmaktadır. Kişi hakkında ne kadar çok bilgi varsa o kadar gerçeğe yakın çalışma gerçekleşmektedir."

Balmumu heykellerin muhafaza edilmesi oldukça zor

Balmumu heykellerinde protez göz, protez diş, gerçek insan saçı kullanıldığı ve ten rengi verildiği için taş ve bronz heykele göre halk tarafından daha sıcak karşılandığını ve benimsendiğini dile getiren Kuşhan, balmumu heykellerin korunması ve muhafaza edilmesinin de zor olduğunu vurguladı. “Balmumu oldukça hassas ve kırılgan bir malzemedir. Dolayısıyla taşınma, montaj, demontaj işlemleri sırasında oldukça yoğun stres yaşanıyor."

Ziyaretçiler İstanbul Balmumu Müzesi’ni rehber eşliğinde geziyor

Müzede ziyaretçilerinin hem eğlendiğini hem de öğrendiğini söyleyen Jale Kuşhan, sözlerini şöyle sürdürdü: “Ziyaretçilerimize rehberler eşliğinde Türkçe, İngilizce, Arapça, Rusça, Farsça dillerinde bire bir sunum yapılmaktadır. Ziyaretçilerimiz bilgilerini tazelemekte, yeni bilgiler edinmekte ve öğrenciler sınavlarda soru çözebilmektedirler. Sunum sonunda, eğlence bölümüne gelen ziyaretçilerimiz milli giysilerimizi giyerek ücretsiz hatıra fotoğrafı çektirebilmekte. Ayrıca düzenlediğimiz atraksiyonlarla dakikalarca eğlenmektedirler.”

Müze gezimi sonrasında ziyaretçilerin, ziyaretçi defterine görüşlerini yazarak görmek istedikleri şahsiyetleri belirtebildiklerine değinen Kuşhan, ziyaretçi defterlerini incelediklerini ve en çok kimin heykeli isteniyorsa, dikkate alarak yeni heykel yapımına devam ettiklerini bildirdi. Öğrenciler için yararlı olabilecek şahsiyetleri de göz önünde bulundurduklarını hatırlattı.

Öğrenciler derslerini müzede işliyor

Dünyanın her yerinde olduğu gibi, ülkemizde de balmumu heykel sanatına toplumun her kesimi ve her yaş grubu tarafından yoğun ilgi duyulduğuna değinen Kuşhan, özellikle öğrenci gruplarının sınıflar halinde ziyaret ettiklerini söyledi: “Hatta bazen tarih, edebiyat derslerini müzede gerçekleştirmekteler. Gerek öğretmenler gerekse öğrenciler müzemizden oldukça mutlu ayrılmaktadırlar. Adeta tarihe yolculuk yaptık diyorlar.”

“En çok etkilendiğim heykel Timurlenk heykeli”

Şimdiye kadar, İstanbul Balmumu Heykel Müzesi koleksiyonunda dünyaca ünlü 70 kişiye ait balmumu heykeli bulunduğunu ifade eden Jale Kuşhan, koleksiyonlarında bulunan Timurlenk heykelinden çok etkilendiğini söyledi. Bunun sebebini ise şöyle açıkladı: “Timurlenk'in Stalin döneminde mezarı açtırılmış. Stalin onun kafa yapısını inceletmek istemiş. Mezar açılınca da Etnoloji ve Antropoloji Enstitüsü devreye girmiş ve yüz hatları etlendirme yöntemi ( bilgisayarda, yaşarkenki yüz hatları kemik yapısı kullanılarak)  ile tespit edilmiştir. Bu nedenle, 1300’lü yıllarda yaşamış olmasına rağmen koleksiyonumuzdaki Timurlenk heykeli için gerçeğine çok yakın diyebiliriz. Bu anlamda çok etkilendiğim bir heykeldir.”

Müzede birbirinden farklı heykeller bulunuyor

Türkiye’nin ilk balmumu müzesi olma özelliğini taşıyan İstanbul Balmumu Müzesi’nde birbirinden farklı tarihi şahsiyetlerin heykelleri sergileniyor. Yalnızca Türkiye’den değil dünyadan da ünlü kişiler mevcut. İçerisinde Mustafa Kemal Atatürk, Alparslan, Fatih Sultan Mehmet, Dostoyevski, Albert Einstein, Michael Jackson, Marilyn Monroe, Brad Pitt gibi önemli isimler bulunuyor.

Jale Kuşhan, dünyadaki diğer balmumu heykel müzelerinde çoğunlukla popüler sanatçıların heykelleri yer alırken kendi müzesinde tarihi şahsiyetlerin ağırlıkta olduğunu belirtti. “Dolayısıyla biz Tarihi Balmumu Heykel Müzesiyiz diyebiliriz” ifadesini sözlerine ekledi: “Dünyadaki balmumu müzelerinde heykelin altında isim ve soy isim yazılmakta, bazen 1-2 satır bilgi ilave edilmektedir. Bizde ise daha önce de belirttiğim gibi 4-5 farklı dilde ücretsiz bire bir rehberlik hizmeti verilmekte. Ayrıca her bir heykelin ait olduğu dönemini anımsatan dekoru ve yine bazı heykellere verdiğimiz hareket ile yeni bir boyut kazandırmış olduk.”

Balmumu heykel sanatının yararı oldukça fazla

Birçok alana katkısı olan balmumu heykel sanatı için Jale Kuşhan, “Balmumu heykel sanatı, toplumda kültür-sanat bilinci, tarih bilinci ve sevgisi aşılamanın yanında, öğrencilerin eğitiminde, görsel ve uygulamalı eğitime katkısı açısından da son derece yararlı olmaktadır. Ayrıca ülkenin turizmine katkısı da küçümsenemez boyuttadır” diyerek sözlerini tamamladı.