Sosyal medya bağımlılığından kurtulmak daha zor

Röportaj: Batuhan Kuruçay

Üsküdar Üniversitesi, İstanbul Aydın Üniversitesi ve Millî Eğitim Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü ortaklığında düzenlenen Yeni Medya ve Aile Çalıştayı Güney Yerleşke'de bulunan Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde yapıldı. İletişim, çocuk gelişimi, psikoloji ve sosyoloji gibi farklı alanlardan 86 uzman bir araya gelerek, yeni medya ve aile ilişkisini her yönden tartıştı. Çalıştaya katılan uzmanlardan Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Aylin Tutgun Ünal ile sosyal medya bağımlılığı ve gerçekleştirilen çalıştay hakkında konuştuk.

Sosyal medya bağımlılığı nedir?

Sosyal medya bağımlılığı psikolojik bir sorun olarak tanımlanır. Amerika Psikiyatri Derneği, psikolojik hastalıklarla ilgi kriterler belirliyor. Sanal bağımlılıklar burada yer almıyor, genelde madde bağımlılığı kriterlerinden adapte edilerek bilgisayar bağımlılığı, patolojik kumar oynama, internet bağımlılığı bu şekilde tespit edilebiliyor. Sosyal medya bağımlılığı daha önce internet bağımlılığında da söylendiği gibi aslında çok boyutlu bir sendromdur. Kişinin hayatında her alana zarar veren çok yoğun sosyal medya kullanımından kaynaklanıyor. Kişide zihinsel ve psikolojik olarak olumsuzluklara yer açıyor. Dolayısıyla pek çok boyutu bir arada değerlendirip ondan sonra teşhis konuluyor.

Kişinin sosyal medya bağımlısı olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Sosyal medya bağımlılığının tespiti için bir ölçek geliştirdik. Bahsettiğim boyutları da içeren, her bir boyuta ait maddelerin bulunduğu bir ölçek geliştirdik. Meşguliyet boyutunda zihinsel aktivitelerin engellenmesi, sürekli sosyal medyayı düşünmek; duygusal boyutta duygu durumunu düzeltmesi, kişinin psikolojisine iyi gelmesi, problemlerini sosyal medya kullanırken unutması; tekrarlama boyutunda kişinin soyal medya kullanımını azaltmak istemesi fakat aynı şekilde kullanmaya devam etmesi; olumsuz sonuçlar boyutunda kişinin aile, iş hayatı, arkadaşlıkları gibi insan ilişkilerini etkilemesi, sosyal medya yüzünden insanlarla çatışması gibi maddeler yer alıyor. Tüm bunlarım toplamında ölçekte çıkan puana göre problem varsa sosyal medya bağımlısı teşhisi konulabiliyor. 41 maddeli ölçekten en az 41 puan, en fazla 205 puan alınabiliyor. Belli puan aralığına göre kişi az bağımlı, orta bağımlı, yüksek bağımlı, çok yüksek bağımlı gibi değerlendirilebiliyor.

Sosyal medya bağımlılığından nasıl kurtulunabilir?

Sosyal medya bağımlılığına önce farkındalık yaratmak gerekir. Bahsettiğimiz ölçme araçları önemli, çünkü önce kişinin bağımlı olup olmadığı tespit ediliyor. Daha sonra bununla ilgili destek alması gerekiyor. Eğer kişi orta seviyenin üstünde bağımlıysa psikiyatri ana bilim dalında destek alınmalı. Psikologlar sosyal medya bağımlılığını diğer bağımlılıklara göre kurtulması daha zor bir bağımlılık olarak belirtiyor. Bunun da sebebi, diğer bağımlılıklarda insanları maddeden uzak tutabiliyorsunuz. Hastaneye yatırılarak, alkol, madde bağımlılığı tedavi edilebiliyor. Teknolojik araçlarla ilgili olan bağımlılıklarda bilgisayar internet gibi aygıtları insanların hayatlarından çıkarmak daha zor. Bu yüzden tedavi etmesi daha zor bir süreç. Bizim ülkemizde şu an ayakta tedavi şekli var. Kore'de ise yataklı tedavi gören hastalar da var.

Üsküdar Üniversitesi'nde yapılan çalıştayın önemi sizce nedir?

Bence farkındalık yaratmak için bir başlangıç oldu. Sosyal medya ve aile başlığı altında pek çok konu başlığı irdelendi. Alanında uzman birçok uzmanla tartışmanın faydalarını gördük. Fakat çok kısa konuşma süresi olduğu için bu gibi çalıştayların belli periyotlar ile tekrarlanması gerekiyor. Verimli sonuçlar elde edildi ve belirli mercilerle paylaşılması planlandı. Bu açıdan önemli ve başarılı olduğunu düşünüyorum.

Bu çalıştayda çıkan sonuçların uygulanacağını düşünüyor musunuz?

Bence aslında uygulandı bile. Örneğin Yeni Medya ve Gazetecilik Bölümü olarak müfredata zorunlu ders olarak yeni medya okuryazarlığı dersini yerleştirdik. Çıkan sonuçlardan biri, yeni medya araçlarını düzgün bir şekilde kullanmanın eğitiminin verilmesiydi. İletişim fakültelerinde yeni medya okuryazarlığı gibi dersler konulursa, bilinçli teknoloji kullanımını öğretmek adına mesafe alınabilir.