Haber – Sefa Mert Kahraman, Vera Emelcan Türkan

Ülkemizde üniversite okumak yerine liseden mezun olduktan sonra çalışmaya başlayan gençlerin sayısı oldukça arttı. Bu artışın diğer liselere oranla meslek liselerinde daha fazla olduğu görülüyor. Haber Üsküdar olarak gençlerin üniversite okumak yerine iş hayatına başlama nedenlerini araştırdık.

Lise mezunlarının sadece yarısı üniversiteye devam ediyor

TÜİK sayfasında yer alan “İstatistiklerle Gençlik, 2020” verilerine göre lise düzeyinde okullaşma oranı yüzde 85’ler düzeyinde iken, üniversite düzeyinde okullaşma oranı yüzde 43’lere düşüyor.

“Çocuklarımız ailesinin yükünü paylaşmayı hedefliyor ve üniversite geri planda kalıyor”

Meslek lisesi öğrencilerinin üniversite okumadan çalışmaya başlamasıyla ilgili bir meslek lisesi öğretmeni şu ifadeleri kullanıyor: “Meslek liseleri bizim eğitim öğretim sistemimizde hak ettiği değeri görmüyor. Sistem, ilkokul ve orta okulda başarısı düşük öğrencilere 8 yıllık eğitim öğretim etabından sonra ‘sen başarısızsın, mesleğe yönelmelisin’ diyerek meslek liselerine gönderiyor. Veliler de ‘sen LGS sınavını kazanamadın, komşunun, akrabanın çocuğu kazandı’ diyerek manevi baskı yapıyor. Öğrenci bütün bu olumsuzluklar içinde kendini değersiz hissederek meslek lisesine geliyor. Bizler onların içindeki yaraları bildiğimiz için, onları olabildiğince motive ederek, başarılı yönlerini ortaya çıkararak tekrar kendilerine güvenmelerini sağlamaya çabalıyoruz. Tabii burada ailenin eğitimi, görgüsü, çocuğuna katabildiği değerler, bizlerle iş birliği yapıp çocuğunu geri kazanma özverisini göstermesi temel etken. Bu şartları sağlayabilirsek çocuklarımızı yeniden kazanabiliyoruz ve onları üniversite hayatına yönlendirip başarılı olmaları için iş birliği yapıyoruz. Bunun tam tersi durumda yani aile gerekli yetilere sahip değil, ekonomik zorluk gibi olumsuzluklar içindeyse bizim çocukları yönlendirme imkânlarımız da baltalanıyor. Çocuklarımız bir an önce hayata atılıp mesleğini yapmayı, ailesinin yükünü paylaşmayı hedefliyor ve üniversite geri planda kalıyor.”

“Gençler işleyen bir çarkı bozmak istemiyor”

Kendi çalıştığı endüstri meslek lisesindeki öğrencilerin çalışmayı mı yoksa okumayı mı tercih ettiği konusunda ise, “Bizim okulumuzdaki öğrenciler son seneyi stajda geçirip, okula çok az geldikleri için öğrencilik hayatından çıkıp sosyal hayata geçiyorlar. Çevre edinmek, işinde tecrübe kazanmak, bir miktar harçlığını çıkarmak onları üniversite düşüncesinden uzaklaştırıp mesleğe yönelmelerine yol açıyor. Üniversiteye giderse ‘yeniden iş bulabilir miyim’ gibi soruların karşısına geleceğini düşündüğünden, işleyen bir çarkı bozmak istemiyor. Çünkü gençler ülkemizde üniversite mezunu olmanın kişiyi iş arama kuyruklarından kurtaramadığını görüyor. Eldeki kuş mu, daldaki kuş mu diyor ve haliyle çalışma hayatını sürdürmeyi tercih ediyor” ifadelerini kullanıyor.

Ara eleman ihtiyacı bu alandaki öğrencilerin istihdam şansını arttırdı

Çalıştığı okulda hangi meslekte eğitim alanların daha çabuk iş bulduğu konusundaki sorumuza, “Metal teknolojisi, mobilya ve iç mekân tasarımı, elektrik-elektronik teknolojisi alanı ve makine teknolojisi alanı öğrencileri daha kolay iş buluyor. Ülkemizin kalkınması için ara elemana ihtiyaç var, üretime yoğunlaşmak gerekiyor. Herkes bilişim teknolojisi, inşaat teknolojisi gibi alanları okuyup masa başında olursa üretim ne olacak? Yurt dışına baktığımızda sanayide ileri gidebilen ülkelerde ara elemanların üretime sağladığı katkılarla başarıya ulaşılmıştır. Bir süre herkes bilişim, inşaat ve elektrik-elektronik istedi ve bir sürü işsiz ordusu birikti, çünkü bu branşlar diğerlerine göre daha az iş gücüne dayalıydı. Artık toplumun ihtiyaçları bunları istemediğini, birikimin faydası olmayacağını, eskilerin dediği gibi daha çok zanaata yönelik mesleklerin gerekliliğini vurguluyor” şeklinde cevap verdi.

Öğretmen Aybey Aysoy: "Üniversiteyi kazanma oranı mesleki ve teknik liselerde düşük oluyor"

Çalıştığı okulda öğrencilerin büyük çoğunluğunun üniversite yerine iş hayatına atıldığını ifade eden öğretmen Aybey Aksoy, "Okuldaki öğrencilerimiz arasında liseyi bitirdikten sonra üniversite hayatına atılanlar da var ama büyük bir çoğunluğu iş hayatına atılıyor. Bunun sebebi de bence akademik başarıdaki yetersizlik. Üniversiteyi kazanma oranları mesleki ve teknik liselerde düşük oluyor. O yüzden direkt kendi alanlarından daha çok olmak üzere iş hayatına atılıyorlar. Aynı zamanda üniversitede aldıkları eğitimin bir kısmını bizim okul mesleki ve teknik olduğu için burada alıyorlar ve okulda aldıkları eğitimden dolayı iş hayatlarında daha başarılı oluyorlar. Hatta üniversitede ön lisans okuyan bazı öğrencilerimiz lisede aldıkları eğitimin üniversitede aldıkları eğitimden daha iyi olduğunu, daha çok şeyi lisede öğrendiklerini söylüyorlar ama dediğim gibi çalışma hayatına geçenler daha çok" dedi.

"Endüstriyel tasarım alanı öğrencileri daha çabuk iş buluyor"

Okulundaki bölümlerin iş bulma süresinden de bahseden Aksoy, "Öğrencilerimiz kendi alanlarında daha çok iş arıyorlar. Makine alanından mezun olanlar makinecilik sektöründe veya endüstriyel tasarım alanından mezun olanlar da grafik tasarım veya çizim gibi alanlarda çalışmaya geçiyorlar. Ben okulda bulunduğum süre içerisinde daha çok endüstriyel tasarım bölümünde okuyan öğrencilerin daha çabuk iş bulduğunu  gördüm. Onların biraz daha geniş bir perspektifi oluyor, çizimden tutun bilgisayarda programlamaya kadar. Bilişim alanında da başarılı olan öğrenciler daha çok iş bulabiliyorlar. Günümüzde her şey online olduğu için bilişim bölümündeki öğrenciler de meslek hayatlarında biraz öne çıkmış oluyor" şeklinde konuştu.

2021 YKS sınav sonuçlarına göre üniversiteye yerleşenlerin sayıları ve oranları (Kaynak: ÖSYM)

Ana neden aileye destek olmak

Görüştüğümüz lise mezunu bir genç, üniversite okumamasıyla alakalı olarak, “Annemin evliliği sonrası İstanbul’a geldik ve sonrasında boşandı. Ülke şartlarının el verdiği kadarıyla yaşamaya çalıştık ama olmadı. Üniversite okuyacak param yoktu, çalışıp aileme destek olmam gerekiyordu” ifadelerini kullanıyor.

Meslek lisesi okuyup farklı mesleklere yönelen öğrenciler de var

Meslek lisesinden mezun olup üniversitede farklı bir bölümde eğitim alan bir öğrenci düşüncelerini şu şekilde aktarıyor: “İlk lisem düz liseydi fakat kapandı. Sonrasında ben de mobilya ile plastik kalıpçılık bölümlerine tercih yaptım, ilk tercihim tutmadı ve plastik kalıpçılık bölümüne kayıt yaptırdım. Okuduğum meslek ağır bir meslek. Bu meslekte bir yıl staj yapmış biri olarak çalışma şartları en kötü mesleklerden biri olduğunu gördüm ve mesleğe devam etmedim. Geleceği olan ve üretim açısından en önemli sektörlerden biri ancak iyi bir hayat yaşamak için bu sektörde iş veren olmak gerekiyor. Şu anda Trakya Üniversitesi Arkeoloji 3. sınıf öğrencisiyim. Kazı ve araştırmaya olan ilgim ve restorasyona yatkınlığımdan dolayı bu bölümü tercih ettim. Türkiye’nin de arkeolojik kalıntı temelleri çok sağlam olduğundan birçok bilgiye ve konuya hakim olabileceğimi düşündüm ama ülkemizdeki kontenjan azlığından bu mesleği de sonuna kadar sürdürmeyi düşünmüyorum.”

Denizcilik Anadolu Meslek Lisesi mezunu bir başka öğrenci ise denizcilik mesleğini yapmama sebebini şu şekilde açıklıyor: “Babamın yönlendirmesi ile denizciliği seçtim fakat meslek hayatının benim düşüncelerime ve değerlerime uygun olmadığını gördüm. Denizciliğin bana göre bir meslek olmadığına karar verdim. Şu an Bahçeşehir Üniversitesi’nde iletişim tasarımı okuyorum. Bunun sebebi hayatım boyunca ses sanatlarına aşırı ilgim vardı ve bunu başka bir meslekle sentezleme fikri aklıma geldi. Tasarım okumamın temel sebebi bundan ibaret.”