Uzmanlar uyarıyor: İntihar haberleri dikkatli verilmeli
İntihar haberleri nasıl verilmeli
Haber Üsküdar
Son günlerde yaşanan intihar vakalarının haberleştirilme biçimi konusunda özellikle sosyal medyada çeşitli eleştiriler yapıldı, yapılmaya da devam ediyor. Haber Üsküdar olarak uzmanların yaptığı uyarıları bir haberde bir araya getirmeye çalıştık ve Haber Üsküdar'a özel açıklamalar da aldık.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: "Bu tip haberleri duyururken topluma zarar vermeme hassasiyetinin de gözetilmesi gerekiyor"
Prof. Dr. Nesrin Dilbaz: "Haberlerdeki detaylar intiharlara özendirebiliyor, yöntem öğretebiliyor"
Prof. Dr. Tayfun Uzbay: "İntiharın bulaşıcı olması söz konusu değil ama yatkın bireylerde özendirici olabilir"
Prof. Dr. Süleyman İrvan: "Haber çerçevesini aşan yayın yapılmamalı"
Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Süleyman İrvan twitter üzerinden yaptığı paylaşımda, "İntihar olayları hakkında, haber çerçevesini aşan, okuru etki altında bırakan, ölümü son çare gibi sunan yayın yapılmamalı, intihar olayının ayrıntılarından ve uygulanan yöntemin tarifinden kaçınılmalı, olayı gösteren fotoğraf yayımlanmamalıdır" diye yazdı.
İrvan, Haber Üsküdar'a yaptığı açıklamada, intihar haberciliği konusunda geçmişten alınan dersler olduğunu, bu konuda etik ilkeler geliştirildiğini ifade etti. İntihar haberlerinde özellikle yöntem anlatıldığı takdirde benzer intiharları tetiklediğine ilişkin bulguların olduğuna işaret eden İrvan, "gazeteciler intiharları dikkati biçimde haberleştirmeli ve etik ilkelere uygun davranmalı" dedi.
Prof. Dr. Çiler Dursun: "İntihar haberleri verilmesin demek yanlıştır"
Prof. Çiler Dursun, dikkat edilmesi gereken noktaları da şöyle sıraladı:
1. İntihar eden insanların yapı bütünlüğüne saygı duyularak, ölümleri sonrası beden görüntüsü verilmemeli;
2. Bedenlerini çıplak ya da yari çıplak gösteren yaşarken çektiği diğer görseller sosyal medyadan temin edilerek kullanılmamalı;
3. Yakın çekim, yüze zoom yapılmış görüntüleri yerine grup ya da topluluk içinde bir görseli kullanılabilir. Bu, intiharı kişinin haleti ruhiyesine indirgeyen kişisel mesafeyi değil, intihar olayına toplumsal boyut kazandırabilmek için toplumsal mesafeyi görsele dahil etmektir;
4. Yine mümkünse intihar etmiş kişilerin meslek iş ortamından görüntüsü, ev ortamında çekilmiş görseli yerine tercih edilmelidir. Böylelikle intihar edenlerin meczup değil, toplumsal yaşama ve üretime katkı veren, emek veren insanlar olduğu anlamı dolaşıma örtük olarak dahil olur;
5. İntihar mahallinin gorseli kesinlikle verilmemeli. Bunun habere bilgi olarak bir katkısı yoktur. Ayrıca hareket noktamızın, ölen kişilerin onurunu korumak ve insan olmaktan kaynaklı değerine onların gıyabında sahip çıkmak olduğu unutulmamalı. Ölüm ortamı, mahrem bir ortamdır;
6. İntiharın nasıl planlandığı ve gerçekleştiğinin aşamaları, habere bilgi olarak dahil edilmemeli. Bunlar spekülatiftir herşeyden önce. Gazeteci dedektif değildir. Bu bilgilere zaten olayın sıcağında doğru biçimde ulaşamaz. Yanlış bilgileri dahil edeceği haber, gerçekliği çarpıtır;
7. Her intiharın mutlaka toplumsal boyutu vardır. Aksini düşünmek, insanın toplum tarafından belirlenen bir varlık olduğunu yadsımaktır. Haberin çerçevesinde neden-sonuç ilişkisi bu toplumsal boyutu anlaşılır ve net biçimde, uzmanları konuşturarak öne çıkarmalıdır;
8. İntihar eden kişilere dair yargılayıcı bir dil ve anlatımdan kaçınılmalıdır. İntiharı olağanlastırmamak adına, intihar etmiş kişiler sapkın gibi resmedilmemelidir. Bu, ölen kişilerin yapı bütünlüğüne, toplumsal kimliğine, anısına dolaylı biçimde bir saldırı anlamını taşır;
9. İntiharla ilgili önleyici sağlık ve sosyal hizmet mekanizmalarının işleyiş biçimi, yeterlilikleri vb. daima sorunsallaştırılmalıdır. İntihar, bir eşik durumunun uzun süreli varlığı ile ilgilidir. Dolaylı da olsa sorumlu olan kurumsal yapılar ve yöneticileri haberde sorgulanmalı;
10. Özellikle intihara eğilimli kişilere yakın olanların onlara kişisel olarak nasıl yaklaşım göstermesi gerektiği ve yapabilecekleri yardımlarla ilgili kılavuz bilgiler haberlerde mutlaka verilmelidir. Bunlar, uzman doktorların sade anlatımlarıyla aktarılmalıdır;
11. İntihar girişimleri, binadan atlamak, kendini yakmak vb. görsel olarak haberlerde dikkat çekici olduğu için verilmektedir. Intihar girişimi haberleri, ölümle sonuçlanmayanlar, mutlaka görsel herhangi bir unsur olmadan, kısa haberler olarak verilmelidir;
12. İntihar edenlerin geride kalan yakınları, sevdikleri, akrabaları haberlerde konuşturulmamalı, alıntı yapılmamalıdır. Anlatımları dolaylı biçimde gazeteci tarafından aktarma diliyle habere katılmalıdır. Olayın travması ve olası suçluluk duygusuyla, meseleyi bireye indirgeyebilirler.
Doç Dr. Esra Arsan: "İntihar olayları toplumsal bir salgına dönüşebiliyor"
Türkiye Psikiyatri Derneği: "İntihar haberlerinin veriliş biçimine dikkat edilmediği zaman intihar girişimlerinin arttığını gösteren çok sayıda örnek var"
Türkiye Psikiyatri Derneği de medyada intihar haberlerine geniş biçimde yer verilmesi üzerine bir açıklama yaptı. Derneğin açıklamasında şu görüşlere yer verildi: "Son günlerde yazılı, görsel ve sosyal medyada intihar haberlerinin sıklıkla yer almaya başladığı görülmektedir. Medyanın bu haberleri detaylı olarak ilettiği ve hatta görsel materyallerin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Medyada intihar vakalarının tüm detaylarıyla, dramatize edilerek, görsel öğeler eşliğinde sunulmasının intihara eğilimli insan üzerinde olumsuz etkiler yarattığı bilinmektedir. Hem ülkemizde hem de dünyada medyada intihar haberlerinin veriliş biçimine dikkat edilmediği zaman intihar girişimlerinin arttığını gösteren çok sayıda örnek bulunmaktadır. Yıllar önce Boğaziçi Köprüsü’nde intihar girişimi haberlerinin verilmesinin kesilmesinden sonra intihar girişimlerinin azalması, Avusturya’da intihar haberlerinin kısıtlanmasından sonra intihar olgularının azalması gibi örnekler intiharın medyada yer alması ile gerçekleşmesi arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Medyada ayrıntılı resim ve görüntülerle verilen haberlerden sonra benzer yöntemi kullanarak intiharların arttığı bildirilmiştir. Aynı zamanda tehlikeli davranışlarda bulunma ve depresyon oranlarında da artış gözlenmiştir...Medya intihar haberi yapmadan önce azami çekinceyi göstermeli ve haber yapılacaksa; yalnız gerekli bilgilerle yetinilmeli, yönteme değinilmemeli, en basit ve yoksun bilgilerle, ayrıntılara değinilmeden haber yapılmalı, intihar davranışına yönelik alternatifler vurgulanmalı ve intihar hiçbir zaman yüceltilmemelidir."