Röportaj: Dilara Özçıtak

Son yıllarda birçok gazeteci değişik nedenlerle kurumsal yapılarda çalışmak yerine serbest gazeteciliği tercih ediyor. Fakat bu tercih geçim kaygısı, etik ve sahadaki zorluklarla beraber geliyor. Bu kapsamda, bir süredir Çanakkale’de serbest gazeteci olarak çalışan Tekin Uğurlu ile serbest gazeteciliğin avantajlarını, dezavantajlarını ve mesleğin geleceğini konuştuk.

Serbest gazeteciliği nasıl tanımlıyorsunuz? Kimlere serbest gazeteci denilmektedir?

Serbest gazetecilik, herhangi bir basın kuruluşuna tabi olmadan mesleği icra etmektir. Patron merkezli çalışmamak ciddi bir özgürlük alanı sağlar. İnternet ve özellikle sosyal medyanın gelişmesi, serbest gazeteciliğin önünü açmıştır. Bunun tabii ki sakıncaları da olmuştur. Meslekle alakası olmayan, farklı amaçlar güden kişiler de kendilerini gazeteci olarak tanıtarak yer edinmeye çalışmakta ve hatta itibar da görebilmektedirler. Son dönemde 'vatandaş gazeteciliği' tanımı da sıkça kullanılmaya başlamıştır. Cep telefonu olan herkes potansiyel muhabirdir. Ancak bunları serbest gazeteci sınıfına dahil edemeyiz. Çünkü gazetecilik belirli kuralları olan, etiği ve geleneği olan bir meslektir.

Ne zamandan beri serbest gazeteci olarak çalışıyorsunuz? Bu kararı nasıl verdiniz? Sizi serbest gazeteci olmaya yönlendiren şey neydi?

Çanakkale'ye Ton TV'yi kurmak için gelmiştik. İzmir'den birkaç kişiydik. Ben burada kaldım. Televizyondan ayrıldıktan sonra iki arkadaşla birlikte 2004 yılında Kalem Gazetesi'ni kurduk. 2017'de ortağımla anlaşamayınca ben ayrıldım. Başta internet sitesi üzerinden mesleğe devam etmek istedim. Sosyal medya hesabım yoktu o zamana kadar. İnternet sitesini kuran arkadaş Facebook hesabı açmamı önerdi. Başta kabul etmesem de kabul ettim. Facebook canlı yayın özelliğini yeni açmıştı. Bir iki internet sitesi üzerinden haberler paylaştım. Ancak sosyal medyanın gücünü görünce Facebook'a ağırlık verdim. Belki Türkiye'de bir ilkti bu. Eski televizyoncu olunca canlı yayına çabuk adapte oldum. İlk başta diğer gazeteciler bunun bir gazetecilik olmadığını düşündüler. Instagram’a biraz geç girdim ama orada da belirli bir takipçi kitlem oluştu. Yani ortağımla anlaşamayıp gazeteden ayrılmasam, sosyal medyada olmazdım. Biraz şartlar zorladı beni.

Serbest gazeteci olarak nasıl çalıştığınızı anlatabilir misiniz? Haber konularını siz mi öneriyorsunuz yoksa sizden belirli haberleri yapmanız mı isteniyor?

Ege Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu mezunuyum. Okul bittikten sonra Yeni Asır'da mesleğe başladım. Sonra başka gazeteler ve televizyonlar. Yani Çanakkale'den önce de bir gazetecilik geçmişim var. Bu deneyim zaten haberin nasıl koklanacağını size öğretiyor. Ne kadar çevreniz genişse, haber ağınız da genişliyor. Bir de takipçilerin desteği. Demin de bahsetmiştim. Vatandaş gazeteciliği de çok yaygın. Herkes bir şeyler çekiyor ve size gönderiyor. Şayet siz o insanların değer verdiği bir mecraysanız, haberin size ulaşması da kolay oluyor.

Düzenli olarak belirli mecralara mı haber yapıyorsunuz yoksa haberinizi kim isterse o mecraya mı satıyorsunuz? En çok haber yayınlattığınız mecralara hangileri?

Kendi hesabıma çalışıyorum. Pek çok ajans ve kuruluş çalışmak istedi ama bağımsız kalmayı tercih ettim. Yaptığım haberlerimi para karşılığı vermiyorum. Ama onlar yine de almayı beceriyorlar. Al kopyala yapıştır taktiği.

Serbest gazetecilikten elde ettiğiniz geliri yeterli buluyor musunuz? Yoksa serbest gazetecilik dışında başka işler de yapmak zorunda kalıyor musunuz? Eğer başka işler de yapıyorsanız bunlar ne tür işlerdir?

Hayatım boyunca gazetecilik dışında hiçbir iş yapmadım. Para meselesi ise göreceli bir kavram. Siz işinizi iyi yaparsanız, bir şekilde para kazanıyorsunuz. Bu arada gazeteci olmayıp, bu mesleği işgal eden ve tehdit, şantaj gibi yöntemlerle para toplayan kişileri de tasvip etmiyorum. Onları gazeteciden saymıyorum.

Sizin için gazetecilik etiği ne anlama geliyor? İlkelere uygun davranmak önemli mi?

Gazetecilik zaten bugün ortaya çıkmış bir meslek değil. Sosyal medya ile var olmadı. Yüzyıllara dayanan bir gelenek ve bu zamanla belirli kuralların oluşmasını da sağlıyor. Ancak yüzyılların birikimi olan bu etik değerler, maalesef günümüzde para için alaşağı ediliyor. Özellikle siyaset dünyasının karanlık yüzü, patronların gazeteci kökenli olmaması, sadece para ve güç odaklı yaklaşım, meslek değerlerini alt üst etti. Tabii meslek dışı insanların da bu işe el atması, etik değerleri aşındırdı.

Serbest gazeteci olarak kendinizi ne ölçüde özgür hissediyorsunuz? Serbest gazeteciler medya kurulunda çalışan gazetecilerden daha mı özgür? Serbest gazeteciliğin avantaj ve dezavantajları neler?

Olabildiğince özgür hissediyorum. Çok siyasi haber girmemeye çalışıyorum. Kentin sorunları ve polisiye olaylar daha çok ilgimi çekiyor. Tabii ki patron odaklı bir medya kuruluşunda çalışmaktan daha iyi. Özgürlük alanı geniş. Ancak tabii ki tek çalışmanın da dezavantajları var. Ekip çalışması daha verimli oluyor. Avantajları, sağladığı özgürlük alanı. Ama her konuda özgür değilsiniz tabii. Çanakkale küçük yer. Küçük bir kaza haberinde bile o haberin aktörleri, tanıdıkları devreye sokarak, haberin çıkmaması için çaba harcayabiliyorlar. Bunun gibi sorunlarla karşılaşabiliyorsunuz.

Serbest gazeteci olarak turkuaz basın kartından yararlanabiliyor musunuz? Yararlanamıyorsanız bu durum sahada haber yaparken sıkıntı yaratıyor mu? Bu sorunun çözülmesi için ne önerirdiniz?

Gazetecilik okulu mezunu olmama rağmen, hiçbir zaman sarı basın kartı isteğim olmadı. Hatta karşı çıktım. Başbakanlığın verdiği bir kart beni gazeteci yapmaz. Tanındığım için zorluk yaşamıyorum. Sarı basın kartının artık miadını doldurduğunu düşünüyorum.

Serbest gazeteci olmak isteyen gençlere ne önerirdiniz? İyi bi gazeteci olarak neyi bilmeliler? Ne türden bilgi ve becerilere sahip olmalılar?

Gazeteci olmak isteyenler öncelikle parayı ikinci plana atmalı. Para zamanla kazanılır. Önce kendini yetiştirmek gerekiyor. Piyasada yüzden fazla gazeteciyim diye geçinen arkadaş var. Ancak çoğu kendini yetiştiremediği için rutin işlerle uğraşıyorlar. Becerileri, gazetecilik yetenekleri sınırlı.

Tekrar seçim yapma şansınız olsaydı yine gazeteciliği mi seçerdiniz yoksa başka bir meslek mi seçerdiniz?

Evet. Zor ama değerli bir iş yapıyoruz. Topluma katkı sunabilmek benim için çok anlamlı.