Haber Üsküdar - Sergen Murat Kulkul

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Aylin Tutgun Ünal yürüttüğü ölçek oluşturma çalışmalarının yanında sosyal medya gazeteciliği üzerine de bir çalışma yaptı. Biz de sosyal medya gazeteciliğinin ne olduğunu ve geleneksel gazetecilikten ne gibi farkları bulunduğunu öğrenmek için kendisiyle bir röportaj gerçekleştirdik.

Sosyal medya gazeteciliği nedir tam olarak? 

Günümüzde haber almak için ilk başvurulan kaynağın sosyal medya olması ile vatandaşların, haber ajanslarının, politikacıların ve pek çok meslek alanındaki profesyonel kişilerin sıklıkla sosyal medya hesaplarından haber yayını yapması gazeteciliği farklı bir boyuta taşıdı. Önceleri geleneksel gazeteciliğin karşısında internet gazeteciliği için bahsedilen pek çok avantajlı özellik şimdilerde sosyal medya platformları için konuşuluyor.

İnternet gazeteciliğiyle haber okuma alışkanlıklarının farklılaştığı, hatta okumanın yerini göz atmaya bıraktığı söyleniyordu. Şimdilerde ise sosyal medyada özellikle fotoğraf, video, yazı kullanılarak yapılan anlık hikâye yayınları göz atma alışkanlığını değiştirerek yerini bakıp geçme alışkanlığına bıraktı. Sosyal medya gazeteciliği, gazetecilik dinamikleri korunarak sosyal medya üzerinden yapılan habercilik anlayışını ifade etmektedir.

Sosyal medya gazeteciliğinin diğer gazetecilik türlerinden farkı nedir?

Sosyal medya platformlarının küresel iletişimin sağlanmasına aracılık etmesi, istenilen enformasyonun metin, fotoğraf, video gibi pek çok türden içerikle sosyal medyada kolayca oluşturulabilmesi, gönderilerin paylaşılabilmesi, tartışılabilmesi ve hashtag (#), mention (@) gibi özelliklerle küçük veya büyük çapta, konuya özel topluluklar oluşturulabilmesine olanak tanıması, politikacıların hesaplarını takip ederek karşılıklı konuşma veya paylaşımlar sayesinde görüşlerini anlamada aracılık etmesi, çevrimiçi tüm kullanıcıların gönderileri ile pek çok kişiyi ve yaşam tarzlarını anlamaya imkân sağlaması, trend topic (TT) olarak gündeme hangi konunun düştüğünün takip edilmesi, takipçi ve beğeni sayıları gibi özelliklerle topluma öncü olma potansiyeli sağlaması, ağdaki arkadaşlar ve onların arkadaşlarına kadar paylaşılan içerikler (metin, fotoğraf, video vs.) sayesinde konuşulacak konuların yaratılmasına imkân sağlaması gibi pek çok özelliğinin olması sosyal medya gazeteciliğinin toplumsal etki sağlamaya hazır olduğunu ortaya koyarak diğer gazetecilik türlerinden ayrılmasını sağladı.

Sosyal medya gazeteciliği kendine özgü özellikleriyle ön plana çıkıyor. Sosyal medya ağlarının vatandaşları dünyada olup bitenlerle güncel tutmak, seçimler, ekonomi ve sosyal yaşama dair güvenilir içerikler sağlamak, fikir alışverişi için forum sağlamak, iktidarda olanların gözcüsü olmak, toplumların kendilerini anlamalarına yardımcı olmak ve toplumun üyelerinin ortak bir sohbete katılabileceği materyali sağlamak gibi özellikleri sosyal medya gazeteciliğini farklılaştırıyor. 

Sosyal medyada haber takibi nasıl yapılıyor? Kuşaklara yönelik yaptığınız araştırmalarda bu konuda veriler var mı?

Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümünden Prof. Dr. Levent Deniz ile birlikte yürüttüğümüz Baby Boomer, X, Y ve Z kuşaklarından oluşan 516 sosyal medya kullanıcısının katıldığı araştırmada haber içeriklerinin ne derecede beğenildiği ortaya çıktı. Sosyal medyayı kullanan tüm kuşakların sosyal medya kuşakları olarak adlandırıldığı araştırmada, 1965-1979 yılları arasında doğan X ve 1946-1964 yılları arasında doğan Baby Boomer kuşaklarının birinci sırada Facebook’u kullandığı ve özellikle X kuşağının yüzde 70,6’sının güncel haber içeriklerini beğendiği ortaya çıktı. Hatta Baby Boomer kuşağının yarıdan fazlasının güncel haberleri Facebook’tan takip ettiği söylenebilir. Bu sonuç aslında çevrimiçi kullanıcılara hitap etmek isteyen haber ajanslarının Facebook’tan haber yayabileceklerini de göstermiştir.

1980-1999 yılları arasında doğan Y kuşağının ise birinci sırada Instagram kullandığı ve yüzde 64,5’inin güncel haberleri sosyal medya ağlarından takip ettiği bulundu. 2000 yılı ve sonrası doğan Z kuşağına gelirsek, Instagram kullanımı birinci sırada olsa da, neredeyse yarısının YouTube kullandığı ortaya çıktı. Güncel haber takip oranı düşük olsa da neredeyse yarısının spor içeriklerini beğendiği ortaya çıktı. Yapılan sosyal medya kuşakları araştırmasında yaş gruplarına ayrılarak sosyal medya kullanım alışkanlıklarının ve uygulama tercihlerinin belirlenmesi habercilik yapanlara oldukça güçlü veriler sağlamakta ve yol haritası sunmakta.

Hikâye gazeteciliği kavramından da bahsediyorsunuz. Nedir hikâye gazeteciliği?

Hikâye (story) özelliği, bir gün yani yirmi dört saat kalacak şekilde gönderi paylaşımına imkân tanıyan ve Instagram, Facebook gibi birtakım sosyal medya uygulamalarına sonradan eklenen bir özellik. Özellikle Instagram’da galeride yer edecek şekilde gönderi paylaşmaya alternatif olarak geçici süre kalacak gönderilerin oluşturularak paylaşılması gündem haberciliğine de uygun bir ortam olmasını sağladı. Geleneksel gazetecilikteki bir haberin baştan sona okunma alışkanlığı nasıl internet gazeteciliğiyle yerini göz atmaya bıraktıysa, şimdilerde daha görsel ve çabuk dolaşıma izin veren hikâye özelliği, haber okuma anlayışında bakıp geçme alışkanlığını besliyor. Hikâye haberciliği (story journalism) kavramı bu şekilde doğdu. Haber tüketim alışkanlıklarının şekil değiştirmesiyle birlikte hikâye gazeteciliği bir yandan Y ve Z gibi çabuk tüketen genç kuşaklara hitap ederek, avantaj sağlamakta. Kısaca söylemek gerekirse, hikâye gazeteciliğiyle özellikle günlük haber üretimi yapılarak sıklıkla güncellenebilmekte, yani yenisi eklenebilmekte veya silinebilmektedir. Böylece, haber alma ihtiyacını gidermek için fazla vakit harcamak yerine bakıp geçme alışkanlığıyla kolay ve hızlı şekilde kullanıcılar birbirinden veya gündemden haber alabilmekte ve haberleri yayabilmekte.