Volkan Özkan - Haber Üsküdar

Bilindiği gibi,  Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) isimli sivil toplum örgütü 6 Temmuz 2019 tarihinde “Uluslararası Medya Kuruluşlarının Türkiye Uzantıları” başlıklı bir rapor yayımladı.  İsmail Çağlar, Kevser Hülya Akdemir ve Seca Toker imzalı 196 sayfalık raporun Takdim yazısında, "Türkiye de AK Parti ile oldukça hız kazanan gelişim döneminin etkisiyle global arenada kazandığı saygınlığın ve siyasi başarıların neticesi olarak uluslararası medya kuruluşlarının her geçen gün daha fazla dikkatini çekmektedir. Dünyanın tanınan medya kuruluşları, Türkiye hakkında daha fazla haber paylaşmanın ötesinde Türkçe yayın yapan haber mecralarına yenilerini eklemişlerdir. Bu rapor belli başlı uluslararası medya organlarının Türkiye uzantılarını incelemek üzere hazırlanmıştır. Rapor yabancı basının Türkçe servisleri aracılığıyla Türkiye’nin global alanda nasıl resmedildiğini ve bu medya organlarının Türkiye algısı üzerinde nasıl bir siyasi iklimin etkili olduğunu anlamayı amaçlamaktadır" denmekte.

Yayımlandığı andan itibaren fişleme tartışmalarının odağına oturan raporda Amerika'nın Sesi, BBC Türkçe, CRI Türkçe, DW Türkçe, Euronews Türkçe, Independent Türkçe ve Sputnik Türkiye olmak üzere yedi uluslararası medya kuruluşunun Türkçe haber siteleri ele alınmakta. Araştırmada bu medya kuruluşlarının "15 Temmuz Darbe Girişimi", "Terörle Mücadele/PKK-Hendek Terörü ve HDP’li Vekillerin Tutuklanması", "Türkiye’nin Suriye Politikası (Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı Harekatları)", "Mega Projelere Verilen Tepkiler (Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve İstanbul Havalimanı’nın Açılışı)" ve "Ekonomik Dalgalanma" konulu haberlerinde nasıl bir habercilik yaptıkları sorgulanmakta ve ayrıca bu medya kuruluşlarında çalışan gazetecilerin politik görüşleri ile sosyal medya paylaşımları üzerinden değerlendirmeler yapılmakta.   

Bir günde 255 haber

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde Yaz Okulu kapsamında açılan Haber Sosyolojisi dersinde, SETA raporuna konu olan uluslararası medya kuruluşlarının bir günlük haber üretimlerini incelemeye karar verdik. Olağan dışı bir olayın yaşanmadığı 22 Temmuz gününü inceleme için seçtik.  

Oluşturduğumuz tabloda da görüleceği gibi haber üretimi açısından medya kuruluşları arasında ciddi farklılıklar bulunuyor. Toplamda 255 haberin twitter hesaplarından paylaşıldığı günde Amerika'nın Sesi ve DW Türkçe günlük 20 civarında haber üretirken, CRI Türkçe'nin en çok haber paylaşan medya sitesi olduğu görülüyor. CRI Türkçe, kendi web sayfasından da görüleceği gibi, özgün haberler üretmek yerine abonesi olduğu ajanslar üzerinden çok sayıda haber paylaşıyor. Sputnik Türkiye de CRI Türkçe gibi genelde ajans haberlerinden oluşan paylaşımlar yapıyor. 

Amerika'nın Sesi: Amaç, Amerikan yönetiminin politikalarını yansıtmak

Kendi web sayfasındaki tanıtımda, "VOA, basının kısmen özgür olduğu ya da hiçbir şekilde özgür olmadığı bölgelere, 45’i aşkın dilde yayın yapan, ABD’nin en büyük uluslararası multimedya haber kuruluşudur" ifadeleri yer alıyor. Her ne kadar güvenilirlik, saygınlık, doğruluk, tarafsızlık gibi gazetecilik kavramlarına atıf yapılsa da bu medya kuruluşunun temel amacı şu ifadede net biçimde ortaya konuyor: "Amerikan yönetiminin politikalarını açıkça ve etkili bir şekilde yansıtır ve bu politikalar konusunda sorumlu tartışmaları ve görüşleri yayınlar." Medya kuruluşunun haberleri incelendiğinde, günlük haber sayısının diğerlerine oranla az olduğu gözleniyor. 22 Temmuz'da Amerika'nın Sesi twitter hesabından 22 haberin paylaşıldığı görülüyor. Medya kuruluşunun Türkiye'yi konu alan haberlerinde genelde muhabir ismi belirtiliyor. Konular bağlamında, haberlerinin yaklaşık yarısının siyasetle ilişkili olduğu, siyaset dışında az da olsa çok farklı konularda haberler paylaştığı görülüyor.  

     

BBC News Türkçe: BBC'nin imkânları haber çeşitliliğine yansıyor

BBC News Türkçe, paylaşımlarının yaklaşık yarısını Türkiye ile ilgili haberlerden yapıyor. Öte yandan, BBC'nin küresel bir medya kuruluşu olarak sahip olduğu avantajarı kullanıyor ve  Türk okurunun ilgisini çekebilecek dünya haberlerini geçiyor. Haber konuları açısından oldukça zengin bir yelpazeye sahip olduğu gözlenen BBC News Türkçe,  Türkiiye'den ürettiği özel haberlerinde muhabirlerinin isimlerine yer veriyor.   

       

CRI Türkçe: "Çin, olması gerektiği kadar haber oluyor" 

CRI Türkçe'nin web sayfasında medya kuruluşunu tanıtan herhangi bir bilgi yok. Çin Uluslararası Radyosu Türkçe (CRI Türkçe) haber müdürü Kamil Erdoğdu İnternet Haber'de yayımlanan röportajında, dünyadaki Çin algısını değiştirmeye çalıştıklarını ifade ediyor.  Haberlerine bakıldığında, ağırlıklı olarak Türkiye ile ilgili haberler geçtiklerini, bunun yanında Çin'le ilgili de hatırı sayılır ölçüde haber paylaştıklarını görüyoruz. Haber konuarı içinde siyaset ilk sırayı alsa da, kültür-sana ekonomi ve teknoloji gibi konularda da haberler paylaşıyorlar. CRI Türkçe'nin kamuoyu gündemine nadiren geldiğini görüyoruz. Bunun nedenini haber müdürünün İnternet Haber'deki açıklamasından anlıyoruz: "Haberlerimizden ötürü düşman kazanmamaya özen gösteriyoruz."     

   

DW Türkçe: Almanya'nın medyadaki sesi

Soğuk Savaş döneminde Almanya'nın Sesi olarak radyo yayınları yapan kurum kendisini Almanya'nın medyadaki sesi olarak tanımlamaktadır. Haber  paylaşımlarından da anlaşılacağı gibi, Türkçe yayınlarda bile Almanya haberleri ön plandadır. Öte yandan, dünyadaki önemli gelişmeler de DW perspektifinden aktarılmaktadır. Ağırlıklı olarak siyaset haberleri paylaşmasına karşılık, polisiye, ekonomi, bilim, kültür-sanat gibi farklı konularda da haberler yapmaktadır. 

   

Euronews Türkçe: Dünya olaylarını Avrupa bakış açısıyla aktarıyor

Euronews Türkçe, Avrupa Birliği tarafından destekleniyor. Medya kuruluşunun ana amacı, gelişen olayları Avrupa perspektifinden aktarmak şeklinde ifade  ediliyor. Paylaştığı haberlere bakıldığında, başta Türkiye olmak üzere ABD, Çin, Fransa; İran, İsrail, İtalya gibi farklı ülkelerdeki gelişmeleri haberleştiriyor. Siyaset en çok haber yapılan konu olmasına karşılık, polisiye, kültür-sanat ve çevre gibi farklı konuları kapsayan haberler paylaşıyor.   

   

Independent Türkçe: Sizin dilinizden konuşuyor

15 Nisan 2019 tarihinde yayın hayatına başlayan en genç uluslararası medya kuruluşu niteliğindeki İndependent Türkçe'nin genel yayın yönetmeni gazeteci Nevzat Çiçek, ilk günkü yazısında "sizin dilinizi konuşacağız" diyor. En çok haber Türkiye ile igili olmasına karşılık, özellikle ABD'deki gelişmeler de çokça haber yapılıyor. Siyaset ağırlıklı bir medya kuruluşu olarak dikkat çekiyor.

   

Sputnik Türkiye: Batı medyasına alternatif

Sputnik Türkiye kamuoyunda Rusya'nın politikalarını yansıtan haber sitesi olavak biliniyor. Ağırlıklı olarak Türkiye haberleri yapan sitede ABD'yle ilgili haberlerin Rusya haberlerinden kat kat fazla olması ilginç. ABD haberlerinde eleştirel bir ton dikkat çekiyor. Haber sitesinde ağırlıklı olarak siyaset haberleri yayımlanıyor. 

   

Eleştirel medya okuryazarlığı gerekli

Araştırmanın bulgularını yorumlayan Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Süleyman İrvan, "Bu medya sitelerinin paylaştıkları haberleri dikkatli biçimde okumamız gerekiyor. Her ne kadar paylaşılan haberlerin büyük çoğunluğu nesnel bir dille yazılmışsa da, bu medya kuruluşlarının en nihayetinde belirli bir amaç çerçevesinde yayın yaptıklarını görmemiz gerekir" dedi. Eleştirel medya okuryazarlığının önemine dikkat çeken Prof. İrvan, uluslararası medya kuruluşlarının Türkçe birimlerinin hem istihdam yaratma hem de haber çeşitliliği sağlama bakımından önemli katkılar yaptıklarını ifade etti.