Dijital Sinema ve Gelecek Çalıştayı düzenlendi

Sonuç bildirgesi yayımlandı

Söyleşinin ardından İletişim Fakültesi Fuayesinde bir araya gelen öğrenciler, “Dijital Sinema ve Gelecek Öğrenci Çalıştayı Sonuç Bildirgesi’ni” hazırladılar. Öğrenciler üç grup oluşturarak, “Dijital Sinemada Yaratıcılık”, “Dijital Sinemada Fikir ve Telif Hakları” ve “Dijital Sinemada İzleyici Deneyimi” başlıklarını tartıştılar ve görüşlerini bildirgeye yazdılar. Çalıştay, katılımcı grupların sonuç raporlarını okumalarıyla tamamlandı.

Dijital Sinemada Yaratıcılık

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi öğrencileri Atahan Bilge, Büşra Yörük, Ceren Bayram, Hayri Öğüt, Melda Sarı ve Sıla Aydın’dan oluşan 1. grup “Dijital Sinemada Yaratıcılık” konusunu alt başlıklar halinde ele almıştır, sonuç raporu şöyledir:

Dijital Sinemada Yeni Teknolojilerin Rolü

Sinemada dijitalleşme yaratıcılığı öldürmekten çok, teknik imkanların çoğalmasına yol açmıştır. Eskiden sinema yapımında çok sayıda aktör, aktris ve figüran kullanılırken, bugün efektlerle aynı etki sağlanmaktadır. Teknik planlama açısından da günümüzde yapay zekâ kullanılarak storyboardlar çizilmektedir. Bu durum hem maddi hem de zamansal açıdan sektörel tasarruf sağlamaktadır.

Dijitalleşmenin Yaratıcı Sürece Etkisi

Eskiden filmler mümkün olduğunca tek seferde çekiliyordu, çünkü bir master negatifin maliyeti oldukça fazlaydı. Ekstra çekim zamanlama ve maliyet açısından son derece zordu. Fazla zaman ve yeniden çekim gibi durumların zorluğu dijitalleşme ile aşılmıştır. Günümüzde sorunlu sahnelerin tekrarlanabilmesi sayesinde, daha kaliteli sonuçlara daha kolay koşullarda ulaşılabilmektedir.

Geleneksel Sinema Üretimi İçindeki Değişimler

Dijitalleşmenin yanı sıra ekipmanlardaki değişim de sinemada yaratıcılığa büyük katkı sağlamıştır. Ekipmanların küçültülüp taşınılabilir hale gelmesi zaman-mekân bağlamının aşılabilmesini sağlamıştır. Böylelikle yaratıcılıkta sınır tanınmadan, istenilen mekân ve zamana taşma yapılabilir hale gelmiştir.

Yaratıcı Yönetmenlik ve Üretimdeki Dönüşümler

Yaratıcılığı artıran bir diğer faktör de hayal gücünün sınırlarının zorlanmasıdır. İnsanlar farklı yollar arayıp deneyerek kendi yaratıcılık sınırlarını da genişletir. Ancak bu noktada dijitalleşmenin sağladığı kolaylaştırıcı etkinin, yaratıcılığa ket vurduğu söylenebilir. Dijitalleşmenin pozitif yanlarının yanı sıra kolaylaştırıcı etkisi yaratıcılığı azaltmaya neden olmuştur. Yönetmenler açısından dijitalleşmeye bakıldığında, üretimin artması nedeniyle yönetmenlerin öne çıkmasının zorlaşmaya başladığı söylenebilir. Yapımlar yönünden ise gücün el değiştirerek yapımcıdan teknik yaratıcılığa geçtiği söylenebilir. Senaryo fikri çok iyi olsa bile, çok izlenen yapımlarda CGI ve yeşil perde efektlerinin ön plana çıkar hale geldiği gözlenmektedir. Hatta bu teknolojilerin doğru kullanılmaması kimi zaman bir projenin başarısız olmasına bile sebep olabilmektedir.

Yeni Teknolojik Rollerin Ortaya Çıkışı ve Etkileri

CGI teknolojisi ile aksiyon ve etkileyicilik artmaktadır. Ancak bu durum kimi zaman senaryonun kısalıp hikâyenin sığlaşmasına da yol açabilmektedir. Örneğin Yüzüklerin Efendisi filminde CGI teknolojisi başarıyla kullanılmış, çok sayıda figüran gereksinimi ortadan kaldırılarak, maaliyet azaltmıştır. Söz konusu teknoloji, insan ihtiyacını azaltarak az kişi ile büyük prodüksiyonların yapılabilmesine olanak sağlamıştır.  Bu durumun pozitif yanları kadar negatif yanları da vardır. Dijital sinema sektöründe oyuncu ya da teknik ekip ihtiyacının azalması, işsizlik sorununun artmasına neden olmuştur. Az ekip çok iş korelasyonu işsizlik oranının artmasının en önemli sebebidir.

Dijital Dağıtım Platformlarının Etkisi

Dijital Dağıtım Platformları, sinemalar için önemli bir alternatif oluştursa da, bazı türler için yeni alanlar açmaktadır. Örneğin, kimi sanatsal uzun metraj filmler ve özellikle de kısa filmler geçmişte yalnızca film festivallerinde kendilerine yer bulabilirken, günümüzde MUBİ gibi “sinema” odaklı dijital platformlarda da gösterilmekte ve izleyicisi ile bulaşabilmektedir.

Dijital Sinemada Fikir ve Telif Hakları

İletişim Fakültesi öğrencileri Doğukan Güngör, Sude Özdemir Emine Emel Önen, Zehra Özge Bıçakçıoğlu ve Seyit Nizam Yılmaz’dan oluşan 2. grup “Dijital Sinemada Fikir ve Telif Hakları” konusunu alt başlıklar halinde ele almıştır, sonuç raporu şöyledir:

Yaratıcı Haklar ve Gelir Paylaşımı

Yaratıcı haklar ve gelir paylaşımı konusu tartışılmış ve gelir dağılımı konusunda iki ayrı görüş üzerinde durulmuştur.

Mevcut Dağılım: Telif yapımcının hakkı olarak kabul edilmektedir. Filmin sinema gösterimi sonrasında, yapılan anlaşmaya göre, yapım herhangi bir yerde yayımlanırsa hak yine yapımcınındır. Gösterim bittiğinde yalnızca yapımcı teliften yararlanır, çünkü burada telif yapımcının ortaya koyduğu sermaye ve emeğin karşılığı olarak ele alınmaktadır.

Adil Dağılım: Yapımın telif hakkı üretim sürecindeki herkesi kapsamalıdır. Yapımcı ve yanı sıra yönetmen, senarist, oyuncu ve yaratıcı ekibin ortak anlaşmalarıyla, anlaşma çerçevesinde eserin asıl gösterim süresinden sonra da, elde edilmesi olası gelirin (dijital tüm olanakları da içerecek biçimde) süresiz bir şekilde tüm ekibe dağıtılması gerekmektedir.

Online İçerik Paylaşımı

İnternet üzerindeki herhangi bir platformda içerik paylaşımı yapıldığında sesin tespiti daha kolaydır. Ses direkt telif gereği engellenebilmektedir. Fakat görüntüde internet platformu yeterli olamamakta ve hukuki bir sürecin, bu noktada daha hassas bir biçimde  işletilmesi gerekmektedir.

İnternet üzerindeki platformların telif haklarına ve sanatçıya sahip çıkabilmesi için ara yüzlerini geliştirmeleri gerekmektedir.  

Lisanslama ve Dijital Platformların Rolü

Günümüzde film üreticileri yapıtlarını dijital platformlara satma düşüncesindeler. Sinema işletmecilerinden elde edilen gelir, adil gelir dağıtımı ve yeni sermaye için yeterli olamamaktadır. Bu nedenle yapımcı, senarist ve yönetmenler de filmleri için, daha fazla kazanç ve geniş olanaklar sunan dijital platformlara yönelmişlerdir.

Filmler nispeten kısa ve geçici süreler ile vizyona girip, bu süreci tamamladıktan sonra, yeniden sinemada gösterim çok masraflı olduğu için eserler dijital platformlara satılabilmektedir. Bu nedenle eğer film yeterince ilgi görürse, yapılan anlaşma yeniden uzatılarak hem yapımcı, hem de ekip için para kazanma olanakları sürdürülebilir. Böylece, oyuncular ve yapım ekibi de sürece dahil edilerek, film platformlarda yer aldığı sürece sözleşme yenilenebilir ve yapıtın lisans süresi de buna bağlı olarak uzatılmış olur.

Yerel ve Kültürel İçeriklerin Korunması

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ve devletin desteklerinin Türk dizi ve filmlerinin dijital platformlarda yayınlanması ve korunmasını da kapsaması, yapımcının ve yapım ekibinin de haklarını koruyacaktır. Bunun da ötesinde dileğimiz, genç yapımcı, yönetmen ve yaratıcı ekibe destek verip, sahip çıkacak ayrı bir devlet kurumun oluşturulmasıdır. Böylece ülkenin kültürel değerlerinin korunmasının yanı sıra, genç sinemacılarına ve fikirlerine da katkı sağlanacaktır.

Dijital Restorasyon

Türk Sinema tarihi açısından önemli sinema yapıtlarının dijital ortama aktarılması sürecinde, hukuki çerçevenin yapımcının yanı sıra yaratıcı ekibin ve oyuncuların haklarının da gözetildiği bir anlayışla genişletilmesi gerekmektedir, böylece film gösteriminin hukuki çerçevesi dijital platformları da kapsayacaktır. Bu noktada düzenleme yaparken, filmlerin yapım yılları eski olduğu için, bir önemli konunun daha göz önünde tutulması gerekmektedir; o da film yapımında yer alan ekipten bazı kişilerin yaşamını yitirdiği takdirde, varislerinin telif açısından hukuki sürece dahil edilmeleri gerektiğidir.

Dijital Sinemada İzleyici Deneyimi

İletişim Fakültesi öğrencileri Elfinnur Şişman, Beyza Polat, Sümeyra Yılmaz, Tuğba Çam, Elif Güven ve Muhammed Özkan’dan oluşan 3. grup “Dijital Sinemada İzleyici Deneyimi” konusunu alt başlıklar halinde ele almıştır, sonuç raporu şöyledir:

Kişiselleştirilmiş İçerik Önerileri

Netflix, Mubi vb. platformların izleyicilerin deneyimlerinden hareketle önerilerde bulunmaları benzer içeriklere ulaşma noktasında izleyicilere kolaylık sağlamaktadır. İzleyicilerin kendi ilgilerine göre içeriklere ulaşmaları günümüzde bir kolaylık olarak değerlendirilirken, içeriklerin belli alanlara sıkışması da izleyicinin ulaşabileceği deneyimler noktasında çeşitliliğin sınırlanmasına neden olmaktadır. Özellikle sinema kültürünün gelişimi noktasında benzer içeriklere maruz kalan izleyicilerin belli alanlarla sınırlanması entelektüel deneyimleri de olumsuz etkilemektedir.

Etkileşimli İçerikler ve Katılım

Etkileşimli içerik ve katılımın izleyici deneyimine yansıması, izleyicinin farklı tercihlere ulaşabilmesi bağlamında bir yenilik olarak değerlendirilebilse de, tercihin yönetmen yerine izleyici tarafından ilerlemesi sinema sanatı için “eksiklik” olarak değerlendirilebilir. Bu konu aynı zamanda yapımcılar ve yönetmenler için ek maliyet doğurabilecek bir konu olarak da değerlendirilmelidir.

Sanal Gerçeklik ve Artırılmış Gerçeklik

Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik daha çok “AVM sineması” olarak değerlendirilebilecek sinema deneyimi için, eğlenmek amacıyla sinemaya giden izleyici kitlesine hitap etmektedir.

Örneğin Imax, 3D formatları bir yandan izleyiciye etkileşimli bir sinema deneyimi sunarken, diğer yandan artan maliyet ve sinema salonlarının uygun teknolojiye sahip olup-olmamaları noktasında ulaşılabilirlik gibi problemleri de beraberinde getirmektedir.

Topluluk Deneyimi ve Sosyal Medya Etkileşimi

İzleyicilerin birlikte yaşadıkları deneyimler ve sosyal medya etkileşimleri içeriklerin yaygınlaşması ve ulaşabilirliği noktasında önemli etkenler olarak değerlendirilebilir. Sosyal medyadaki içeriklerin özellikle dijital sinema erişiminde izleyiciler açısından bilinirliği artırması önemli bir husustur.

Çapraz Platform İzleme Deneyimi

Çapraz platformların artışı abonelik sistemlerinin maliyeti nedeniyle izleyici için maddi yüke neden olabilmektedir. Çapraz platformların tekelleşmeleri ise aynılaşmayı ve örtük sansürü de beraberinde getirmektedir. Bu durum ayrıca oyuncuların sektöre bağımlılığını ve iş kaygısını önemli bir düzeyde artırmaktadır. Bu sebeple oyuncuların sektörle ilgili fikirlerini ve deneyimlerini özgür bir şekilde ifade edemeyişleri de fikir özgürlüğü noktasında bir sorun teşkil etmektedir. Bu noktada, yönetmenlerin maddi kaygıları nedeniyle filmleri için kendi tarzlarına uygun platformları tercih edemeyişleri de önemli bir konudur.

Anlık Geri Bildirim ve Etkileşimler

Festival filmlerinin, birçok ödül almalarına rağmen sinema salonlarında yeterli izleyiciye ulaşamıyor oluşları geri bildirim açısından yeterli bir dönüş sağlamamaktadır. Ancak MUBİ gibi platformlar sanat filmlerinin izleyiciye ulaşması açısından yeni bir alternatif yaratmaktadır.  

Dijital Sinemada Yapay Zekâ Kullanımı

Yapay zekânın kullanımı da sinemada insan faktörünü geri plana atabilecek bir konu olarak değerlendirilebilir. Aynı zamanda sinema emekçilerinin sektörel deneyimlerini etkileyecek bir değişimdir. Gerçeklik duygusundan kopuşu tetikleyebilecek bir dönüşüm mekanikleşmeyi doğurabilir.

İzleyici Veri Gizliliği ve Güvenliği

Dijital platformlar verilerin gizliliği konusunda her ne kadar sistemsel düzenlemelere gitseler de kurumlarla paylaşımları ihlallere yol açabilmektedir, bu da dijital veri güvenliği açısından önemli bir sorun yaratmaktadır.

Dijital Sinema ve Sinema Salonları Arasındaki Fark

İnsanların evde daha konforlu bir ortamda sinema deneyimleri yaşamaları sinema salonlarındaki izleyici sayısını önemli ölçüde etkilemiştir. Geniş salonlardan oluşan Kent Sinemalarından, bölünmüş çoklu salon imkânı sunan AVM sinemalarına, daha sonra ise dijital platformlara geçiş yaşanmıştır. İzleyiciler dijital platformlara hem ekonomik olması hem de ev konforunda sinema izleme olanağı sağlaması nedeniyle daha fazla yönelmiş, bu nedenle sinema salonlarında ortaya çıkan izleyici kaybı, salonların ekonomik güçlük yaşamalarına da sebep olmuştur. Bu da endüstriyel bir üretim zincirinin ürünü olan filmlerin yapımcılarının film gelirlerini etkilemiş, yapımcı ve yönetmenler biraz da zorunlu olarak dijital platformlara yönelmişlerdir. Geleneksel sinema anlayışı ve üretimi bu bağlamda etkilenmiş, geleceğe dönük yeni dönüşümlerin ve açılımların üzerinde durulması gerektiği düşüncesi ortaya çıkmıştı.