Kars Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Ercüment Daşdelen: Yeni basın yasası ile gazetecilik artık daha zor

Haber Üsküdar – Gizem Cici

Yerel Gazetecilik dersi için Kars Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Ercüment Daşdelen ile bir röportaj gerçekleştirdik. Kendisine, Kars’ta gazetecilik hakkında sorular yönelttik.

Kendinizi tanıtır mısınız, kaç doğumlusunuz? Hangi okul mezunusunuz, gazeteciliğe ne zaman, hangi medyada ve hangi görevle başladınız?

1981 yılında Kars merkezde doğdum. İlköğretimi Gazi İlkokulu, orta öğrenimi Atatürk Ortaokulu ve lise öğrenimimi GAMP Endüstri Meslek ve Teknik Lisesi’nde Kars’ta tamamladım. 1990’lı yıllardan itibaren gazetecilik mesleğine Kars basınının çeşitli kademelerinde çalışarak başladım. 1998 yılında merhum babam Öner Daşdelen’in kuruculuğunu yaptığı Önder gazetesinde muhabirlik ve sorumlu yazı işleri müdürlüğü yaparak gazetecilik mesleğime devam ettim. 1999 yılında İhlas Haber Ajansı muhabirliğini yaptıktan sonra, 2000 yılından 2016 yılına kadar 16 yıl Anadolu Ajansı’nın Kars muhabirliğini yaptım. Gazetecilik meslek kuruluşlarının çeşitli illerde düzenlediği medya-eğitim seminerlerine katılarak başarıyla tamamlayıp sertifika, plaket ve başarı belgesi almaya hak kazandım. 2011-2013 yılları arasında Kars’ta şubesi kurulan Anadolu Basın Birliği’nin ikinci başkanlığını yaptım. 2013 yılında Kars Kuzey Doğu Gazeteciler Cemiyeti Olağan Genel Kurulu’nda yönetim kurulunda yer alarak ikinci başkanlığını yaptım. Aynı yıl Doğu Anadolu Gazeteciler Federasyonu’nun kurucu üyeleri arasında yer aldım. 2016 yılında Kars Kuzey Doğu Gazeteciler Cemiyeti Olağan Genel Kurulu’nda başkanlığa seçilerek (iki dönem) 2022 yılına kadar başkanlık yaptım. 25 Aralık 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayı ile kurulan Küresel Gazeteciler Konseyi Kars İl Temsilciliği’ne atanarak iki yıl görevde bulundum. 2022 yılında kurulan Kars Gazeteciler Cemiyeti’nin kurucu başkanı ve Olağan Genel Kurul’da bbaşkan olarak seçildim. Halen, Kars Gazeteciler Cemiyeti Başkanı, Avrasya Medya ve İletişim Konfederasyonu (AVKON) ve Türk İnternet Medya Birliği (TİMBİR) Kars İl Başkanı görevinde olup, Kars Hakimiyet gazetesinin sorumlu yazı işleri müdürlüğünü yapmaktayım.

Halen başkanlığını yaptığınız Gazeteciler Cemiyeti’nin tarihçesi hakkında bilgi verebilir misiniz? Ne zaman kuruldu, şimdiye kadar neler yaptı? Amacı ne? Kaç üyeniz var? Son olarak da Cemiyet olarak neler yapıyorsunuz?

Kars Gazeteciler Cemiyeti 2022 yılı Mayıs ayında kuruldu. 16 üyemiz var. Cemiyetimiz İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü’ne bağlı resmi bir cemiyet/dernek statüsündedir. Tüzüğünde amaçları şöyle sıralanmıştır:

1. İnsan haklarının korunduğu, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasi kurallarının işlediği, milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti anlayışı çerçevesinde, düşünce, iletişim ve basın özgürlüğünün Türkiye'de tam olarak gerçekleşmesini sağlamak.

2. Haber alma ve kamuoyunu bilgilendirme hakkının hiçbir baskı ve sınırlama olmaksızın kullanılabilmesinin yolunu açmak.

3. Basın, yayın, görsel, işitsel ve elektronik yayıncılık mesleğinde çalışanların ve onların bağlı bulundukları kurumların hak ve menfaatlerini koruyarak geliştirmek. Basın, yayın, görsel, işitsel ve elektronik yayıncılık mesleğinde çalışanların kültürel gelişmesine, ekonomik ve sosyal refah düzeyinin yükselmesine katkıda bulunmak.

4. Kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayın yapılmasına engel olmak, cevap ve düzeltme hakkına saygı gösterilmesini sağlamak.

5. Gazetecilik mesleğinin özel amaçlara ve çıkarlara alet edilmesini engellemek, meslek ilkelerine uyulmasını gözetmek ve mesleğin onurunu korumak.

6. Basın, yayın, görsel, işitsel ve elektronik yayıncılık mesleğinde çalışanları bir araya toplamak; aralarındaki maddi ve manevi dayanışma ile yardımlaşmayı sağlamak, mesleği temsil etmek, toplum içindeki onur ve değerini artırıcı yönde önlemler almak ve çalışmak.

7. Üyelerinin ve medya çalışanlarının öğrenim görmekte olan, başarılı ve maddi olanaklardan yoksun öğrencilerinin öğrenim yapmalarına yardımcı olmak, burs vermek, bu konuda kaynaklar bulmak.

8. Mesleğin ve ülkenin gelişmesi için her türlü araştırmayı yapmak ve yaptırmak, projeler üretmek, raporlar hazırlamak, hazırlatmak, bunları kitaplaştırmak, gazete, dergi, broşür ve albüm gibi her türlü basılı eser yayınlamak, ülkeye yararlı olacak telif ve tercüme eserlerin yayınlanmasına yardımcı olmak.

9. Ülkemizi kalkındırmak, eğitim ve öğretim düzeyini yükseltmek için gerekli her türlü etkinlik ve girişimlerde bulunmak ve bu amaçla kurulan diğer kuruluşlara yardımcı olmak, ulusal ve uluslararası konularda kamuoyu oluşturmak.

10. Yurtiçi- yurtdışı diğer dernek ve kuruluşlarla ilişki sağlamak, karşılıklı iş birliği ve yardımlaşmada bulunmak, bu kuruluşlarla proje bazında ortak çalışmalar yapmak ve bu dernek ve kuruluşların bir birlik halinde toplanmasına çalışmak ve katılmak.

11. Her türlü iktisadi ve ticari girişimi gerçekleştirmek suretiyle faaliyette bulunmak, şirket kurmak, katılmak.

12. Çeşitli yasa, yönetmelik, genelge vb. ile kamu yararına statüsündeki derneklere tanınan haklardan yararlanmak.

13. Mesleği ilgilendiren sorunların tümünü incelemek, çözüm yollarını bulmak için ilgili kuruluşlarla iş birliği yapmak, gerektiğinde ortak oluşumlar meydana getirmek, yurtiçinde ve yurtdışında toplantılara katılmak. 

14. Amacın gerçekleştirilmesi için gerek görülmesi halinde, 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren konularda ortak projeler yürütmek,

Bütün bu amaçlara ulaşılması için devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne, halkın gerçekleri öğrenme hakkına Anayasa'dan alınan güçle sahip çıkmak amacı ile kurulmuştur.

Cemiyet Başkanlığını yaptığınız şehrinizde gazetecilik faaliyetleri hakkında bilgi verebilir misiniz? Kaç basılı gazete var, kaç bağımsız haber sitesi var? Şehrinizdeki gazeteciliği nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kars’ta 2 basılı gazete mevcut. İlçeler ile birlikte 4 basılı gazete mevcut. Şehrimizin gelişmesi ve kalkınması açısından habercilik yapıyoruz. Devletimize ve milletimize bağlılık çerçevesinde Basın Ahlâk Yasası’na dikkat ediyoruz. 20 civarında bağımsız internet sitesi mevcut. Halk ve bürokrasi ile iletişimimiz güzel sevidedir.

Şehrinizdeki medya kuruluşlarının temel sorunları nelerdir? Bu sorunları çözmek için neler yapılmalıdır? Cemiyet olarak bu konuda çalışmalarınız var mı?

Basın İlan Kurumu (BİK) mevzuatı çerçevesinde Türkiye genelinde resmi ilan ve reklam alan gazetelerin asgari kadrolarında halen fikir işçisi ve dağıtım, baskı, büro işçileri ile birlikte yaklaşık 20 binden fazla kişi istihdam edilmektedir. Gazetelerin gider kaleminde ilk sırayı alan gazete kâğıdı gerek ithal edilmesi gerekse ağır vergiler nedeniyle adeta el yakar hale gelmiştir. Basınımızın bağışıklık sistemi çökmüş durumdadır. Her an hayatiyeti sona erebilir. Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar basın sektöründe iki-üç kat daha fazla yaşanmaktadır. Şöyle ki; dünya piyasalarından Çin’in kâğıt çekmesi nedeni ile 2016 yılında 600 dolar /tonluk rakam 2018 yılı sonunda 900 dolar/tona çıkmıştır. Günümüzde ise 1000 doları geçmiş, döviz fiyatı ise iki-üç misline yakın artmıştır. Diğer önemli girdiler olan boya, kalıp, kimyasal maddeler çoğunlukla dışa bağımlıdır. Böylece girdi maliyetleri tolere edilemeyecek seviyede yükselmiştir. Anadolu’nun dört bir yanında fedakârca görev yapan gazeteciler ve bu gazetecilerin çalıştığı gazeteler, son dönemde yaşanan ekonomik gelişmelerden büyük oranda zarar gördü. Gazetelerinin en temel girdisi olan gazete kâğıdında dışa bağımlı olmamız ve döviz kurlarında yaşanan olağan dışı yükseliş, basın kuruluşlarını ve çalışanlarını, önlemler kısa sürede alınmazsa iş yapamaz hale getirebilir. Sosyal medya ve dijitalleşme nedeniyle basılı gazete abone sayılarında düşüşler yaşamaktayız. Bu önemli süreçte sorunları ve çözüm önerilerimizi ortaya koyarak iş birliği içinde krizden çıkma ve meslektaşlarımız ile çalıştıkları kurumları koruma yönünde elimizi taşın altına koyma kararlılığını taşıyoruz. Ayrıca bazı fonlardan kaynak sağlanarak destek yapılması için projeler geliştiriyoruz.

Şehrinizdeki medyanın olumlu yönleri nelerdir? Halk gazetecilere nasıl bakıyor? Takdir ediyor mu?

Vatandaşlar yasama, yürütme, yargı erkinden sonra basını dördüncü kuvvet olarak görüyor. Olumlu yönlerimizde ise vatandaş ve bürokrasi ile ikili ilişkilerimizin iyi olması nedeniyle sorunların çözümüne hızlı şekilde katkı sunabiliyoruz.

Basın Kanunu ile gazeteciliği ilgilendiren bazı kanunlarda son yapılan değişiklikler hakkındaki değerlendirmeleriniz nelerdir? Yasa değişikliklerinin olumlu ve olumsuz yönleri hakkında değerlendirme yapabilir misiniz?

Bu konuda internet yasası ile yazılı basının bir tutulmaması gerekir. Çünkü yazılı medya asgari kadrosunda 5 fikir işçisini asgari ücret ile çalıştırmaktadır ve resmi ilan alabilmesi için 36 ay bekleme süresine tabi tutulmaktadır. Yönetimlerin kanun taslakları oluşmadan görüşlerimizi almalarında yarar görüyoruz.

Yerel medya yaygın/ulusal medyaya göre daha mı özgür yoksa daha mı kısıtlı?  

Bu konuda vatandaşın yerel medyaya destek olması gerekiyor. Yerel medya aşırı muhalefet yapamıyor. Zaten ekonomik olarak zor bir süreçten geçiyor. İlan kesme cezaları ile karşı karşıya kalıyor.

Son olarak eklemek istediğiniz bir husus var mıdır?

Yeni çıkarılan basın yasası ile gazetecilik artık daha zor. Her konuda baskı ve sansür öne çıkıyor. Yerel medyanın desteklenmesi ve sigorta primleri gibi girdilerinde daha fazla sübvansiyon uygulanması gerekiyor. Ayrıca basın kartlarımızın daha işlevsel hale gelmesi gerekiyor. Meselâ eskiden telefon, uçak gibi bazı tarifelerden yüzde elli indirimli yararlanıyordum ancak şu an bu kaldırıldı. Bu konuların basın çalışanlarına bir destek anlamında yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.  Anadolu basını olarak daha iyi koşullarda görev yapabilmemiz için şartların daha iyi noktalara taşınması gerektiğini belirtiyorum. Bu yönde Basın İlan Kurumu ve İletişim Başkanlığı’ndan gerekli desteğin en iyi şekilde sağlanmasını talep ediyoruz. Siz değerli öğrencilerimize ve öğretim görevlisi hocalarınıza başarılar diliyorum. Serhat Şehri Gazi Kars’tan selamlar gönderiyorum.