Prof. Dr. Süleyman İrvan: “Bağımsız gazetecilik demokrasinin oksijenidir”

Haber Üsküdar: Hakan Koluman

İlk bağımsız Türkçe gazete olan Tercüman-ı Ahval’in kuruluşuna ithafen 21 Ekim’de kutlanan Bağımsız Gazetecilik Günü kapsamında, Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Süleyman İrvan’la bir röportaj gerçekleştirdik. İrvan, bağımsız gazeteciliğin demokrasi açısından önemine vurgu yaptı.

Bağımsız gazetecilik sizin için ne ifade ediyor?

Bağımsız gazetecilik, hiçbir otoriteye, kuruma, çıkar grubuna ya da patrona bağlı olmadan gazetecilik yapabilmek anlamına geliyor. Gazetecinin, halkın bilgi alma hakkı çerçevesinde, baskılara boyun eğmeden haberlerini özgürce yapabilmesidir. Bağımsız gazetecilik zordur, güç odaklarını sorgular, baskılara karşı direnir. Daha net bir ifadeyle söylersek, bağımsız gazetecilik demokrasinin oksijenidir, olmazsa olmazıdır. Bir ülkede bağımsız gazetecilik yoksa gerçek bir demokrasiden söz edemeyiz.  

Bağımsız gazetecilikten söz edebilmemiz için hangi koşulların var olması gerekir?

Bağımsız gazetecilikten söz edebilmemiz için her şeyden önce gazetecilerin işlerini özgürce yapabilmeleri gerekir. Basın özgürlüğünün olmadığı ya da sınırlı olduğu ülkelerde bağımsız gazetecilik zor hatta imkânsızdır. İkinci olarak, editöryal bağımsızlıktan söz etmemiz gerekir. Editöryal bağımsızlık, haber kararlarının sadece haber değerleri çerçevesinde verilebilmesini, iç ve dış faktörlerin gazeteciyi etkilememesini, baskılamamasını anlatan bir kavramdır. Habercilik süreçlerinin hiçbir aşamasında siyasal, ekonomik, hukuksal, dinsel ya da toplumsal baskıların belirleyici olmaması gerektiğini anlatır. Gazeteci haber yaparken otosansür uyguluyorsa bağımsız gazetecilikten söz edemeyiz; reklam veren şirketler gazeteciye baskı yapıyorsa bağımsız gazetecilikten söz edemeyiz; siyasal iktidar haber kuruluşuna baskı yapıyorsa bağımsız gazetecilikten söz edemeyiz; gazeteciler yaptıkları haberlerden dolayı soruşturmalara maruz kalıyorlarsa bağımsız gazetecilikten söz edemeyiz.

Türkiye’de gazetecilerin yaşadıkları zorluklar hepimizin malumu. Sizce bağımsız gazetecilik yapmaya çalışanlar daha fazla mı zorlukla karşılaşıyor?

Kesinlikle evet. Türkiye gibi basın özgürlüğünün sorunlu olduğu ülkelerde bağımsız gazeteciler sadece ekonomik zorluklarla boğuşmuyorlar, başları sık sık otorite ile derde giriyor, soruşturmalara, gözaltılara maruz kalıyorlar. Yasalar sanki sadece bağımsız gazetecileri cezalandırmak için çıkarılmış gibi. TCK 217/A’da tanımlanan “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçunu düzenleyen maddeyi düşünün. Bu maddeden soruşturma geçiren onlarca gazetecinin neredeyse tamamı bağımsız ya da eleştirel gazetecilerdir. En çok bağımsız gazetecilerin yaptığı eleştirel haberler sansüre uğruyor, en çok onlar soruşturma geçiriyor, en çok onlar tehdit ediliyor.

Peki Türkiye’de bağımsız gazetecilik toplum tarafından ne kadar takdir ediliyor, ne kadar destekleniyor?

Açıkçası bu soruya “çok takdir görüyorlar” diye cevap vermek isterdim ama maalesef durum öyle değil. Toplumun büyük kesimlerinin bağımsız gazeteciliği çok umursadığını zannetmiyorum. Yine de çok karamsar olmamak lazım diye düşünüyorum. Özellikle gençlerin alternatif, eleştirel haber kaynaklarını daha çok takip ettiklerini görüyorum. Uzun vadede bağımsız gazeteciliğin toplumda hak ettiği yeri alacağını düşünüyorum.

Sizce bağımsız gazeteciliğin Türkiye koşullarında geleceği var mı?

Evet var, olmalı da. Ancak daha iyi bir gelecek kendiliğinden olmayacak. En başta, bağımsız gazeteciler arasında dayanışma artmalı, daha iyi gazeteciliğin imkânları araştırılmalı, toplumla bağ kurulmalı. Toplumun bağımsız gazeteciliği desteklemesini teşvik edecek projeler geliştirilmeli. Toplum ihtiyaç hissederse bağımsız gazeteciliği destekleyecektir. Bunun dünyada birçok örneği var. Örneğin İngiliz Guardian gazetesi büyük ölçüde okur bağışlarıyla gazetecilik yapan bağımsız bir gazete. Bizde de bağımsız gazetecilik yapan başarılı örnekler var. Bir çırpıda saymaya kalkarsam; T24, Diken, Medyascope, 12 Punto, Gerçek Gündem, Birgün, Bianet. İlk aklıma gelenler bunlar. Ayrıca, pek çok bağımsız gazeteci Youtube'da programlar yapıyor. 

Haber Üsküdar olarak çok teşekkür ederiz.