Üsküdar İletişim'de açılış dersini usta yönetmen Derviş Zaim verdi

 Haber: Umutcan Aygün, Fotoğraf: Rıdvan Emir Altıntaş

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde yeni akademik yılın açılış dersini ünlü yönetmen Doç. Dr. Derviş Zaim verdi. Zaim, konuşmasında hikâye anlatmanın farklı yollarına ilişkin değerli bilgiler paylaştı.

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi, 2025-2026 akademik yılına yönetmen Doç. Dr. Derviş Zaim’in verdiği açılış dersiyle başladı.Fuat Sezgin Konferans Salonu'nda fakültenin öğretim elemanları ve öğrencilerinin katılımıyla gerçekleşen dersin başında Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Süleyman İrvan, Derviş Zaim'i takdim etti, yaptığı filmler hakkında kısa bilgiler verdi. İrvan, Derviş Zaim çok önemli ve değerli bir yönetmen. Derviş Zaim sineması diye bir gerçeklik var. Derviş Zaim sineması üzerine yazılmış en az 20 tane doktora ve yüksek lisans tezi var. Bu bile tek başına Derviş Zaim'in önemini anlatmaya yeter" dedi. 

Takdimin ardından açılış dersine  başlayan Derviş Zaim, hikâye anlatımının temel arketipleri ve klasik anlatı yapısı üzerine örneklerle zenginleştirilmiş bir sunum yaptı. Öğrenciler, ders boyunca farklı disiplinlere de katkı sağlayacak yöntemleri öğrenme fırsatı buldular. 

"Altı adet hikâye anlatma arketipi söz konusu"

Derviş Zaim konuşmasına, altı temel hikâye anlatma arketipinden söz ederek başladı. Zaim şunları söyledi: 

“Bildiğim kadarıyla, görebildiğim kadarıyla hikâye anlatmanın doğasıyla ilgili şeyleri size aktarmaya çalışacağım. Bu, animasyon bölümü okuyanlar için de gazetecilik okuyanlar için de faydalı olacaktır. Gazeteciler içinden çok iyi romancılar çıktığını görmüşüzdür; Gabriel García Márquez bunların en büyüğüdür. Bizde Yaşar Kemal ikinci büyük bir örnektir. Dolayısıyla hikâye etmek, zamanını bilen bir insan olmak sizi amacınız doğrultusunda daha güçlü kılacaktır. Giriş dersimizde size 6 tane hikâye anlatma arketipinden bahsedeceğim. Bunlar şunlardır: Kahraman, arkadaş, imkansız arayış, kopuş, Medea ve Faust. Bu altısını teker teker anlatmaya çalışacağım.

Kahramanla başlayalım. Bunun kökeni Batı mitolojisindeki Theseus mitidir. Theseus mitinde ortalığı haraca bağlayan, dehşete düşüren bir tane canavar vardır. O canavarın öldürülmesi lazımdır. Kahraman, canavarı öldürmek gibi imkansız bir görevi, misyonu yerine getirir ve canavarı öldürür. Neyi murat ediyor kahraman arketipiyle insanlar? Tehlikeli işleri göze alabilen cesur karakterlerdir bunlar. Bütün James Bond karakterleri, Cesur Yürek'ler, Tarkan'lar, Malkoçoğlu'lar bu kahraman karakteri altında örnek olarak gösterilebilir. 

Geçelim ikinci arketipe, arkadaş arketipine. Gene mitolojiden gidiyoruz. Bu arketip Damon ve Pythias mitine referans verir. Damon ve Pythias dünyada dertlerini beraber çözmeye çalışan ikili anlamına gelir. Bunlar beraber yol yürürler. Beraber yol yürürken başlarına olmadık şeyler gelir. Cervantes'in ünlü eserindeki Don Quixote ve Sancho Panza'yı düşünün. Zeki Metinler, Laurel ve Hardy'ler, Karagöz ve Hacivat gibi. 

Üçüncü arketipimiz, imkansız arayış arketipi. Bu arketipte kahramanlar hazineden çok daha başka bir değerin peşine düşerler. Bu insanlık olabilir, bir başka insanı kurtarmaya çalışmak olabilir. Yolculuk boyunca keşfettikleri, hazinenin kendisini oluşturur. 

Dördüncü arketip, ayrılış, kopma arketipidir. Bu, süreç içerisinde sürüklenen kahramanların hikayesidir. Ayrılış arketipi ebeveyn ve çocuk arasındaki kopuşun hikayelerine çok uyar. 

Beşinci arketipimiz Medea arketipidir. Medea arketipi gene bir mite, kadın gücü eksenli bir mite dayanır. Mitolojideki Medea hikayesini ve Medea kadın karakterini hatırlayın. Medea çok güçlü bir karakterdir. Medea Jason'ın altın postu bulmasına yardım eder. Sonra Jason'la evlenir ve Jason'dan iki çocuğu olur. Ama ondan sonra işler sarpa sarar. Jason onu başka bir kadınla aldatır. Bunun üzerine Medea çok bozulur intikam almak ister. İşte bu intikamın şiddeti Medea hikayelerinin özünü oluşturur.

Altıncı ve sonuncu arketip Faust arketipidir 16. yüzyıl Alman menkıbesine dayanır. Johann Faust diye bir adam var. Bu, sihirli gücü ele geçirmek ister, bunun için ruhunu şeytana satar. Faust arketipinde insanın istediğini elde edebilmesi için kendi prensiplerinden ödün vermesi konu edilir." 

Bu arketiplerin yazarlara gidebilecekleri yönleri sezdirmeye çalıştıklarını vurgulayan Derviş Zaim, "Bunlar gideceğiniz yönü sapladıktan sonra yoğunlaşmanızı sağlarlar. Hikayeyi geliştirmek için size yardımcı olurlar" dedi.

"Klasik sinemanın anlatı yapısını bilmenizde yarar var"

Açılış dersinde hikâye anlatma arketiplerinin ardından Aristo'cu anlatı biçiminden de söz eden Derviş Zaim şunları söyledi: "Size Aristo'cu anlatı biçiminden de bahsedeyim. Aristo'cu anlatı biçimi bütün dünyada beş bin senedir kullanılan anlatı biçimidir. Daha alternatif işler yapmak istiyorsanız, sanat filmleri gibi, klasik sinemanın anlatı yapısını bilmenizde yarar vardır. Çok kısaca onu da anlatayım. Aristo anlatı konusunda şunu diyor: Karakter her şeyin merkezindedir, anlatının merkezindedir. Bir karakterimiz olmalıdır. Karakter de üç boyutlu olmalıdır. Üç boyutludan kastımız şudur. Biyolojik, yani fiziki, sosyal ve psikolojik üç boyutu vardır karakterlerin. Bunlar birbirinden kolay kolay ayrılamazlar. Ben burada anlamanız, daha kolay algılamanız için böyle bir kategorizasyona gidiyorum. Fiziki, sosyal ve psikolojik boyutlar iç içe geçer. Bir adam sakatsa o sakatlık onun ruhsal hayatını da etkiler, sosyal hayatını da etkiler. Birbirinden böyle zeytinyağı ve su gibi ayrılamazlar. Bir insanı inandırıcı yaratabilmeniz için üç boyutunun dengeli bir biçimde çizilmesi gerekir."

Açılış dersi öğrencilerin sorularının yanıtlanması, teşekkür belgesi takdimi ve toplu fotoğraf çekimi ile sona erdi.