Çin'in dijital gözetim teknolojileri ürkütücü boyutlara ulaşıyor

Haber Üsküdar – Meryem Bektaş

Dünya, Çin'in Koronavirüsü nasıl kontrol altına aldığını tartışırken, geçtiğimiz günlerde sosyal medyaya düşen bir video çok konuşuldu. Videoyu yayımlayan bir İngiliz gezgin, Çin’in salgını kontrol etmek için dijital teknolojilerden nasıl yararlandığını anlattı. 2017 yılında Çin'de pilot uygulaması yapılan sosyal puanlama sisteminin geldiği nokta ürkütücü boyutlara ulaşmış durumda.

Sosyal puanlama sistemi ile 1984 distopik dünyasına hoş geldiniz

Çin Hükümeti, Euronews'da yayımlanan habere göre, vatandaşlara puan veren sosyal kredi sistemini 2020 yılı içinde tümüyle faaliyete geçirmeyi planlıyor. Haberde yer alan detaylara göre vatandaşların puanları harcama alışkanları, sosyal medya kullanımları, arkadaş çevresi gibi faktörler çerçevesinde verilecek. Sigara içilmeyen bölgelerde sigara içen, borcunu zamanında ödemeyen Çinliler cezalandırılırken, ödemelerini zamanında yapan, toplumsal sorumluluk projelerinde gönüllü olarak yer alanlar puanla ödüllendirilecek. Bu puanlama sistemi Çinlilerin seyahat, eğitim, kredi ve sigorta gibi hizmetlerden yararlanıp yararlanamayacaklarını da belirleyecek. Puanı düşük olanlar restoran ve otellere giremeyecek, uçak bileti alamayacak, metroya binemeyecek, havaalanındaki hizmetlerden ve diğer birçok sosyal haktan yararlanamayacak. Yüksek sosyal puana sahip olan Çinliler ise hizmetlerden daha geniş kapsamlı ve daha hızlı bir şekilde yararlanarak birçok ayrıcalıklı hakka sahip olacak. Euronews'da yayımlanan video haber bu uygulamanın detayları hakkında bilgi veriyor. 2019 yılında medyada yer alan bir haber, sosyal puanlama sisteminden düşük not alan 23 milyon Çinlinin kara listeye alındıkları için seyahat yasağına takıldıklarını aktarıyor.

Büyük veri ile dijital gözetim

Çin’de cep telefonu kullanmadan neredeyse hiçbir şey yapılamadığı için, vatandaşları dijital araçlar üzerinden izlemek çok kolay. Ayrıca bankalar, online alışveriş siteleri, sohbet ve partnerlik uygulamaları da kullanıcılarının verilerini devletle paylaşıyor. Çin’de yaşayan herkes yaklaşık 200 milyon kamera ve yüz tanıma sistemiyle her an izleniyor. Mesela kırmızı ışıkta geçenler kolaylıkla tespit edilebiliyor. Bu sistem, Çin'in en başarılı istihbarat şirketlerinden biri olan Sensetime tarafından tasarlanmış. CEO'sunun yaptığı açıklamaya göre, geliştirdikleri kamera sistemi ile insanların cinsiyeti, yaşları, yaptıkları iş vb. birçok bilgi listelenebiliyor. Bunların yanı sıra Çinli polislerin kullandığı bu kameralarla entegre çalışan gözlüklerle beraber, Çin'de yaşayan herkes hakkında toplanılan devasa büyüklükte veriler ile vatandaşların bütün hareketleri sürekli gözetleniyor.

Çin, Koronavirüsü de bu dijital gözetim sistemi ile kontrol altına aldı.

Geçtiğimiz günlerde Koronavirüs salgınının başladığı dönemde Çin'de bulunan bir İngiliz gezgin, Çin'in kendi Youtube kanalaından yaptığı bir paylaşımla Çin'in Koronavirüs sürecini dijital gözetim teknolojileri yardımı ile kontrol altına aldığını söyledi. Sözcü gazetesinde ayrıntılarına yer verilen video paylaşımında İngiliz gezgin şunları söylüyordu: “Şu an Çin hükümetinin krizi kontrol altına almak için yaptığı 3 şey var. Bence bunları İngiltere’de uygulamak zor olur. Her şey güllük gülistanlık değil. Çin hükümeti vatandaşlarından çok yüksek oranlarda veri topladı ve bunları virüsü engellemek için kullandı. Wuming ile ne zaman kaldığımız evden çıkmak istesek, yüzümüzü taratarak turnikelerden çıkış yapabildik ve bu görüntü ile birlikte trafik kameraları ve diğer kameralardan toplanan görüntü merkezi bir veri tabanına aktarıldı. Orada bütün bu görüntü ve veriler makine öğrenimi aracılığıyla analiz edilerek kaydediyor

Facebook, Instagram, Twitter yasak

Çin'de Facebook, Youtube, Instagram, Twitter, Whatsapp gibi Amerikan kaynaklı sosyal medya uygulamalarına erişim yasağı bulunuyor. Bunların yerine, Çin'in Facebook'a olarak görülen WeChat uygulaması popüler hale gelmiş durumda. Ancak bu uygulamayı denetimi altında Çin hükümeti yurttaşların hareketlerini kolaylıkla izleyebiliyor.  Böylce devlet bulunduğunuz yeri, satın aldığınız ve arkadaşlarınızla konuştuğunuz şeyleri biliyor. Çin halkı bu durumdan genellikle haberdar. Hükümet bu verileri kullanarak şimdiye kadar denenmiş en yüksek teknolojili salgın kontrolünü uygulamaya çalışıyor. Eğer Çin'de hastaneye giderseniz, hastane sizi kaydediyor ve yetkililer isminizi bu büyük veri tabanından alıyorlar. Bir algoritma sayesinde son 14 günde ziyaret ettiğiniz tüm yerleri ve temas kurmuş olabileceğiniz herkesi belirliyor. Her vatandaşın bir kodu var; kırmızı, sarı ve yeşil şeklinde. Bazı şehirlerde sadece yeşiller araba sürebiliyor. Diğer renk koduna sahip olanlar süremiyorlar. Bu şekilde yapılan kısıtlamalarla salgının kontrolden çıkması önlenebiliyor.

"Çin istihbaratı çok güçlü, bu sorulara cevap veremem"

Çin'de yaşayan bir kaynağımızla bu haberdeki iddiaları doğrulatmak için iletişime geçtiğimizde, Çin istihbaratının çok güçlü olduğunu ve bu konularda konuşamayacağını belirtti. Yaklaşık üç senedir Çin'de, ünlü bir uluslararası şirkette çalışan L. A. isimli kişiye, Çin hükümetinin kameralarla ve sosyal puanlama sistemi ile vatandaşlarını gerçekten takip edip etmediğini sorduğumuzda bize, Çin istihbaratının her yerde olduğunu ve bu konularda konuşamayacağını söylemesi, tüm bu anlatılanların ne kadar gerçek ve ürkütücü olduğunu doğrular nitelikte.