Pandemi sürecinde Çengelköy esnafı da dertli

Haber Üsküdar - Neslinur Zeynep Mutlu

Covid-19 salgını yüzünden getirilen kısıtlamalardan kötü yönde en çok etkilenenler arasında restoran, kafe ve benzeri işletmeler de yer alıyor. 30 Kasım’da genişletilerek uygulamaya konan kısıtlamalar çerçevesinde kafe ve restoranlar sadece paket servis ya da gel-al satış yapabiliyorlar. Esnaflar, yeterince destek göremediklerinden yakınıyor.

Türkiye'nin her yanında olduğu gibi, kafeleri ve çay bahçeleri ile ünlü Çengelköy’de de hayat adeta durdu. İnsanların kapısında sıra beklediği, uzun kuyrukların oluştuğu, iğne atsan yere düşmeyecek kalabalıklar atık yok. Çengelköy adeta terk edilmiş ölü bir kasabaya dönüştü. Birçok kafe kapandı, bazı restoran ve kafeler ise gel-al ya da paket servis hizmeti vererek ayakta kalmaya çalışıyor. Meşhur Çınaraltı Aile Çay Bahçesi bile girişine barikat kurarak işletmeyi kapattı. İşletmeler çalışanlarının maaşlarını ödeyemeyecek duruma geldi.

"Ne kadar dayanılabilirse o kadar dayanacağız"

Birçok restoran ve kafede satışlar yüzde 80 oranında düştü. Esnaf açıkça mutsuz olduğunu ifade ediyor. Çengelköy Kokoreççisi iki şubesinden birini tamamen kapattı. Yetkili müdürü Nevzat Koçal, “Covid-19 öncesi günde ortalama 100 ekmek kesiyorduk. Son gelen kısıtlamalardan önce yaklaşık 20 ekmek kesiyorduysak şimdi gel-al, paket servis ile 10 tane ekmek kesebiliyoruz. Bu süreç çok uzarsa, cepteki para da yetmemeye başlarsa kapatmak zorunda kalabiliriz. Bir süre dayanmaya çalışır, sonra da kapatırız. Ne kadar dayanılabilirse o kadar dayanacağız” dedi.

Çikolata Kahve işletme sahibi Bülent Güler ise, “Eskiden yapılan cironun 10’da 1’ini bile yapamıyorduk, son gelen kısıtlamadan sonra gelirler yarı yarıya daha düştü. Önceden cumartesi pazar çalışarak zararı biraz azaltıyorduk, şimdi o da yok. Sokakta insan yok, ölü şehir haline geldi” ifadelerine yer verdi. Güler, ilerleyen günlerde kapatmak zorunda kalabileceklerini, yapılan satışlarla çalışanlarının maaşlarını çıkarabilirlerse mutlu olacaklarını söyledi.

Gel-al ve paket servis kurtarmıyor

Gel-al ve paket servis satışları esnafın işçi maaşlarını ve dükkân giderlerini karşılamaya yetmiyor. Esnaf bazen paket servis kurye masraflarını ya da online satış sitelerindeki komisyonları ödemek için bile yeterli satış yapamıyor. Çengelköy Börekçisi çalışanı Veysel Kumaş, paket servis siparişlerinin yüzde 5 artmasına rağmen, börekçiye gelen müşteriler yüzde 80 azaldığı için bu artışın etkisini göremediklerini söyledi. Midyeci Ahmet işletme müdürü Nail Dalar ise motor kurye sistemi kurmak için gereken paranın bile şu anda kazandıkları paranın çok çok üstünde olduğunu belirtti.

Devlet desteği faiz sorunsalı

Devlet kısa çalışma ödeneği ile maaşı ödenemeyen çalışanlara destek veriyor. Fakat bu sistem yeteri kadar yardımcı olamıyor, işletmeler için yetersiz kalıyor. Vergi ertelemesi dev çözüm olmadı. Vergi, fatura indirimi kira yardımı gibi desteklerin olmaması esnafı daha da zor bir duruma soktu. Özellikle geri ödemelerin faizli yapılması esnafın belini iyice büktü.

Devlet desteği hakkında Nevzat Koçal, "Bazı vergilerde erteleme var. Sigortalı çalışanlarımızın yarı maaşını ödüyor. Devletin yapabileceği başka bir şey yok. Nasıl bizim bütçemizde bir düşüklük oluyorsa devletin bütçesinde de düşüklük oluyor. Devlet için de çok ciddi bir sıkıntı” şeklinde konuştu. Nail Dalar ise, devlet desteği hakkında şunları söylüyor: "Allah devletin yardımcısı olsun. Bu işler ehliyetli, liyakatli, kafası çalışan insanlar tarafından organize edilseydi bu kadar ağır hasarlar olmazdı. Kısa çalışma ödeneği diyoruz, kısa çalışma ödeneğinde bile çuvallıyoruz, niye? Çünkü işsizlik maaşı ödeneğinden ödeme yapıyoruz. Senin sol cebindeki parayı sağ cebine aktarıyor. Pandemi bitti diyelim, çalışanı da patron kovdu mesela. Gitsin İŞKUR’dan para alsın, alamaz. Pandemide aldı, senin paranı sana verdi. Siyasi bir şey değil, bunlar gerçekler. Burada hata yapıldı. İşverenlere kira yardımı yapılsa işverenler bu kadar zorlanmazdı. Senin işçilerinin maaşını ben öderim diyor mu, yok. Bizde öyle bir sistem yok, müsait de değil. İş ister olsun, ister olmasın, işçilerimizi eve göndermesek normal çalışsa. Burada bütün yük işverende” yorumunu yaptı.

Esnaf işçi çıkarmaktan yana değil

Kepenk indirmenin eşiğine gelen işletmeler işçi çıkartmamak için ellerinden geleni yapıyorlar. İşçilerin başka bir iş bulamayacak oluşu hem işveren hem de işçileri daha bir zorluyor. İşverenleri işçi çıkartma ihtimali daha çok üzüyor. Çalışan sayısının fazla olduğu işletmeler az olan işletmelere nazaran daha zor durumda.

Birçok işletme tüm personeli çalıştırıp maaş vermek ve en önemlisi işsiz bırakmamak için vardiyalı çalışma düzenine geçti. Bu sayede işçiler daha az saat çalışsalar bile sigorta ödemeleri devam ediyor. Bazı işletmeler AGİ (Asgari Geçim İndirimi) ile sigorta ödemesi yaparken işsizlik fonlarına üye olanlar yüzde 20 maaş desteği alıyor.

İşçi çıkartmayı düşünüp düşünmediğini sorduğumuz esnaflardan Bülent Güler, "Neden çıkartayım ki. Biz çıkarırsak nerede çalışacaklar? İyi iş yaptığımızda iyi para kazanırken yanımda olan insanı para kazanmadığımızda göndereceksek bir anlamı yok. Bize yakışmaz” ifadelerine yer verdi.

Nail Dalar, kimsenin mağduriyet yaşamaması adına part-time çalışma, vardiyalı olarak çalışma düzenine geçtiklerini belirtti. Ancak son kısıtlamalardan sonra kısa çalışma ödeneğine geçmek zorunda kalan işçilerinin olduğunu söyledi. İşletmede çalışan sayısı 50’den 13’e düştü. Nevzat Koçal ise tek grup yeterliyken işçilerin zor durumda kalmaması adına vardiyalı olarak iki grup halinde çalıştıklarını söyledi.

Esnaf ne istiyor?

Yetkililere sesini duyurmak isteyen esnaf faizsiz kredi verilmesini istiyor. Elektrik, su, doğalgaz faturalarını ödeyemediklerini, bu borçlarda indirim yapılmasını istiyor.  Vergilerin azaltılmasını, kapalı oldukları dönemde vergi alınmamasını istiyor. Biraz da olsa kira yardımı istiyor. Esnaf tüm sadece kendisi için değil, çalışanları eve ekmek götürebilsin diye istiyor. Bu haber hazırlandığı sırada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından, iş yeri kira olan esnafa 3 ay süreyle büyükşehirlerde aylık 750 lira, diğer illerde ise 500 lira  kira desteği verileceği şeklindeki açıklamanın yapıldığını da belirtelim.