Prof. Dr. Osman Sulak: Anatomi sağlıkçıların pusulası ve haritasıdır

Haber Üsküdar - Şermin Koyuncu

1994-1997 yılları arasında Almanya Eberhard Karls Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Enstitüsü'nde doktorasını yaptıktan sonra 2011 yılında Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı'na profesör olarak atanan Prof. Dr. Osman Sulak ile anatomi bilimi hakkında bir röportaj gerçekleştirdik. Prof. Dr. Osman Sulak şu anda aktif olarak Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Perfüzyon Bölümü'nde görev yapıyor.

Anatomi bir bilim dalı olarak ne anlama geliyor?

Anatomi canlıların yapısını, şeklini ve bu yapıyı oluşturan organlar arasındaki ilişkileri araştıran bir bilim dalıdır.

Anatomi biliminin tarihsel gelişimi nasıl oldu?

Anatomi bilimi çok eski bir bilim dalı. Kökeni Milat^'tan önceye kadar dayanır. M.Ö. Hipokrat ve Aristo anatomi ile ilgili bazı terimleri tanımlamışlar, insan vücudu ile ilgilenmişlerdir. M.S. Galen ilk olarak cansız hayvanların kadavraları üzerinde diseksiyon yapmış ve bazı tanımlarda bulunmuştur. Bu tür çalışmalar sayesinde anatominin esas temeli oluşturulmuştur. Daha sonra tahmini 1200 yıllarında insan kadavrası üzerinde yapılacak çalışmalara izin verilmiş. Özellikle idam edilen mahkumlar üzerinde çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu tür çalışmalar sayesinde anatomi biliminin gelişimi hızlı bir ivme kazanmıştır. 1500 yıllarında Andreas Vesalius modern anatomi üzerinde çalışmalar yapmış ve kitap yazmıştır. Bu kitap uzun süre ders kitabı olarak kullanılmıştır. 1800'lü yıllardan itibaren asıl sistematik çalışmalara başlanmıştır. Günümüzde makro ve mikro anatomi olarak işlenmektedir.

Anatomi bilim dalının temel ilgi alanları neler?

Anatomi insan vücudunun temel ve fonksiyonel yapısını inceler. Vücudun çalışma sistematiği nasıldır, sinir sistemi nasıl çalışır, beynin yapısı ve işlevi nasıl çalışır, kalp, mide, bağırsaklar, kemik ve kas sistemi nasıl çalışır, bu tip sorulara cevap bulmak temel ilgi alanlarıdır. Bir binanın nasıl temeli sağlam olmazsa binanın ayakta durması mümkün değilse, tıp ilminin de temeli anatomidir.

Uzmanlar neyi araştırıyor? Yapılan araştırmaları yeterli buluyor musunuz?

Anatomi esasında statik bir bilim olarak bilinir. Derler ki insan vücudu doğduğundan beri değişmez, neyi araştırıyorsunuz? Aslında başlangıçta insan kendi vücudunu merak etmiş, esas çalışmalar bu soruyla başlamış ve tanımlamalar yapılmıştır. Kadavra çalışmalarından sonra MR, tomografi, ultrason çalışmalarıyla zeminleştirilmiştir. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle MR, tomografi (BT), ultrason bütün bunlar zamanla geliştirilerek insanda normal ve anormal anatomik yapılar tanımlanmaktadır. Daha çok diğer bilim dallarıyla ortak çalışmalar yapılarak biraz daha geliştirilmeye çalışılıyor. Yani histoloji (doku bilimi) ile hücresel çalışmalar yapılmaya başlandı ya da embriyoloji yani fetüs anne karnına düştükten sonra bazı ilaçlar verilerek fetüsteki normal anatomik yapı veya anormal anatomik yapı gelişmeleri takip ediliyor. Anatomi dünya üzerinde sadece statik olarak değil mikroskopik olarak, hücresel bazda bazı ilaçlar ve maddeler verilerek değişiklikler incelenerek çalışmalar yapılabiliyor. Yapılan çalışmaların yeterliliği ise altyapıya bağlıdır. Kadavranız yoksa eğer kadavra çalışmaları yapamazsınız veya mikroskobunuz yoksa mikroskobik çalışmalar yapamazsınız. Gerekli ekipmanlar elde edildiği zaman çalışma yapılması kolaylaşıyor. Türkiye şartlarında tüm üniversiteler aynı altyapıya ve ekipmana sahip olmadığı için çalışma yapmak zorlaşıyor. Diğer bilim dallarıyla koordineli çalışmalar ne kadar çok yapılmaya çalışılsa da yeterli olmadığı kanaatindeyim. Dünya çapında yapılan anatomik çalışmalar ile bizdeki anatomik çalışmaların biraz farklı olduğunu düşünüyorum.

Bu bilim alanında verilen eğitim hakkında bilgi verebilir misiniz? Verilen eğitimi yeterli buluyor musunuz?

Anatomi eğitimi bütün sağlık bilimleriyle ilgilenen dallarda verilmektedir. Tıp fakülteleri, diş hekimliği fakülteleri, eczacılık fakülteleri, sağlık bilimleri fakültelerindeki bölümlerde verilebiliyor. Peki ne gibi bölümler var sağlık bilimleri fakültelerinde? Hemşirelik, ebelik, fizyoterapi, diyetisyenlik bunun gibi bölümlerde anatomi eğitimi verilmektedir. Anatomi eğitimi sağlıkçıların pusulası ve haritasıdır. Anatomi eğitimi tıp fakültelerinde daha kapsamlı verilirken diğer fakültelerde daha az verilmektedir. Verilen eğitimde kadavra bağışının az olması nedeniyle sıkıntılar ortaya çıkmaktadır. Almanya'da doktora yaptığım zamanlarda bir dönemde sadece bir fakültede 40 kadar kadavra açılıyordu, açıldıktan sonra kadavra kendi inancına göre yakılıyor ya da gömülüyordu. Fakat Türkiye şartlarında kadavra bağışı yeterli değil. Yeterli olmadığından dolayı her fakültede yılda 3-4 kadavra açılıyor. Türkiye'de kadavra bağışının bu kadar az olmasının sebebi olarak inanca bağlı sebepler, kültürel sebepler gösterilebilir. Bu yüzden maketler üzerinde eğitim yapabiliyoruz.

Bu bilim dalı üniversitelerde ne kadar yaygın? Kaç üniversitede bu eğitim veriliyor? Öğrenci tercihi ne düzeyde?

Sağlıkla ilgili bölümlerin olduğu tüm üniversitelerde anatomi eğitimi veriliyor. Sağlık çalışanı olacak bireyin kesinlikle anatomi dersi alması gerekiyor.

Anatomi bilimi ile ilgilenmek isteyen öğrenci yoğunluğu çoğunlukta mı?

İstekli öğrenciler var fakat tam olarak hangi alanla ilgilenmek istediklerine zamanla karar veriyorlar. Tıp fakültesinden mezun olan öğrenciler doktora eğitimi alıp bu alanda ilerleyebiliyorlar. Diğer sağlık fakültelerinden mezun olan öğrenciler de bu alanda uzmanlaşabilirler.

Bu bilim dalıyla ilgili haberler hakkında neler söyleyebilirsiniz? Haberlerde bilgilerin doğru verildiğini düşünüyor musunuz? Sansasyonel ve tartışmalı haberler çok oluyor mu? Sansasyonel veya yanlış bilgilere dayalı haberler yayımlandığında bir uzman olarak bu yanlış haberlerle nasıl mücadele ediyorsunuz?

Takip ettiğim kadarıyla çok absürt şeyler görmedim. Anatomi üzerinde kanıtlanmamış bilgiler yayımlamak ve konuşmak pek mümkün değil.

Gazeteciler uzmanlık alanınızla ilgili olarak size ulaştıklarında anlattıklarınızı doğru aktarıyorlar mı? Sorun yaşadığınız oluyor mu? Oluyorsa bunun nedeni nedir?

Şu ana kadar hiç kimse ile bu konu hakkında bir konuşma yapmadım. Fakat takip ettiğim kadarıyla yanlış aktarıldığını düşünmüyorum.

Bu bilim dalında uzmanlaşmaya nasıl karar verdiniz? 

Tıp fakültesi mezunuyum. Tıp fakültesinden mezun olduktan sonra 3 yıl hekimlik yaptım fakat hekimliğin bana göre olmadığını farkettim. Duygusal anlamda hassas olmam nedeniyle başka bir alana yönelmek istedim. Öğretim üyesi olmak istediğim için bir arayış içine girdim ve görsel bir bilim olduğu için anatominin bana uygun olduğunu farkettim ve bu alana yöneldim. Yurt dışında doktora yaptıktan sonra Türkiye'ye döndüm.

Türkiyeye dönmeye nasıl karar verdiniz?

Burslu bir şekilde eğitim aldığım için ülkemde çalışmak istediğime karar verdim.

Bu alanda özel olarak yaptığınız bir çalışma var mı?

Ürgenital sistem, fetal anatomi ve gelişim anatomisi üzerinde çalışmalar yapmaktayım. Ailelerinden ve Sağlık Bakanlığı'ndan izin alınarak, anne karnında herhangi bir nedenle ölen fetüslerin doku ve organlarının gelişimi üzerinde mikroskopik ve makroskopik çalışmalar yaptım.

Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederiz.