Serbest Foto Muhabiri Yusuf Belek: Serbest gazeteciliği özgür medya olarak tanımlıyorum

Röportaj: Çağla Aydın

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde Prof. Dr. Süleyman İrvan tarafından verilen Serbest Gazetecilik dersi kapsamında, uzunca bir süredir serbest foto muhabirliği yapan Yusuf Belek ile görüştüm. 

Serbest gazeteciliği nasıl tanımlıyorsunuz? Kimlere serbest gazeteci denilmektedir?

Serbest gazeteciliği özgür medya olarak tanımlıyorum. Serbest gazeteciler ise herhangi bir kuruma bağlı kalmaksızın ve basın etiği dâhilinde, kendi imkânları dâhilinde toplumu bilgilendirmeye çalışan bağımsız gazetecilerdir.

Ne zamandan beri serbest gazeteci olarak çalışıyorsunuz? Serbest gazeteci olmaya nasıl karar verdiniz, sizi serbest gazeteci olmaya yönlendiren şeyler nelerdi?

Yaklaşık 8 yıldır serbest foto muhabirlik yapıyorum, son üç yılımda da farklı kurumlara profesyonel olarak haber fotoğrafları servis ediyorum. Lise dönemimde siyaseti yakından takip ederdim, fotoğraf sanatını öğrenmeye çalışırken fotoğrafın aslında bir mesaj olduğunu kavradım ve bunun sonucunda her fotoğrafımın mesaj vererek “işe yaramasını” istedim. Bu bağlamda da fotoğrafı nasıl güçlü bir şekilde kullanacağımı araştırırken foto muhabirliğini görüp bu yola atıldım.

Serbest gazeteci olarak nasıl çalıştığınızı anlatabilir misiniz? Haber konularını siz mi öneriyorsunuz yoksa sizden belirli haberleri yapmanız mı isteniyor?

Serbest gazeteci olarak çalıştığım konuları ben belirliyorum çoğu zaman; gündem olabilecek veya sıcak konulardan dikkatimi çeken bir konu olduğunda önce haberi ve olayı kurguluyorum, sonrasında ise nasıl hikâyeleştirebileceğimi düşünerek olayı fotoğraflıyorum.

Düzenli olarak belirli mecralara mı haber yapıyorsunuz, yoksa haberinizi kim isterse o mecraya mı satıyorsunuz? En çok haber yayımlattığınız mecralar hangileridir?

Henüz düzenli olarak haber servisinde bulunduğum bir medya kuruluşu yok; daha doğrusu foto muhabirlerin çoğu tabiri caizse stok fotoğrafçılığa yakın bir stille çalışır. Herhangi bir konuyu çektikten sonra servis ettiği fotoğraf ajansı ya da medya kuruluşu arşivinde saklı kalır. Bu da çekilen fotoğrafların düzenli olarak kullanılmasını sağlar. Kendi işlerimden örnek vermek gerekirse, uluslararası ve ulusal ajanslara servis ettiğim fotoğraflarım birçok ulusal medya kuruluşunda ve yüzden fazla ülkenin medya kuruluşlarında kullanıldı.

Serbest gazetecilikten elde ettiğiniz geliri yeterli buluyor musunuz? Yoksa serbest gazetecilik dışında başka işler de yapmak zorunda kalıyor musunuz? Eğer başka işler de yapıyorsanız, bunlar ne tür işlerdir?

Hayır, elbette yeterli bulmuyorum. Serbest foto muhabirler, eğer sürekli çalışan değilseler, telifli habercilikten daha çok, satış yapılan fotoğraftan kalan ücretle yetinmeye çalışırlar ki bu da çoğu zaman serbest gazetecileri zorlamakta. Örneğin, ben sanayide çalışıyorum; asıl mesleğim olan foto muhabirliğini finanse edebilmem adına “kolda bilezik” olarak barındırdığım otomobil lastikçiliğini devam ettiriyorum.

Sizin için gazetecilik etiği ne anlama geliyor? İlkelere uygun davranmak önemli mi?

Benim için meslek etiği her zaman doğruyu yansıtmak üzerine dayanır; yalansız ve provokatif olmadan konuyu direkt aktarmaktan ibarettir benim için. Kurum talepleri ve vatandaşa yansıdıktan sonra oluşabilecek ruhsal ve fiziksel etkilere bağlı olarak ilkelere göre hareket edilebilir.

Serbest gazeteci olarak kendinizi ne ölçüde özgür hissediyorsunuz? Serbest gazeteciler medya kuruluşlarında çalışan gazetecilerden daha mı özgür? Serbest gazeteciliğin avantaj ve dezavantajları nelerdir?

Serbest gazeteciler tabiri caizse sadece kâğıt üstünde özgürler; zira, serbest gazetecilerin neredeyse hiçbiri “arkasında duracak bir kurum” bulamamakta. Avantajlarından biri olan patronsuzluğu örnek olarak gösterebilirim ama dezavantaj olarak da gelir yetmezliğine ve meslek korunmasızlığına değinebilirim.

Serbest gazeteci olarak Turkuaz Basın Kartı’ndan yararlanabiliyor musunuz? Yararlanamıyorsanız bu durum sahada haber yaparken sıkıntı yaratıyor mu? Bu sorunun çözülmesi için ne önerirdiniz?

Serbest gazeteciler ne yazık ki İletişim Başkanlığı’nca verilen Turkuaz Basın Kartı’ndan yararlanamıyorlar; ancak sendika/örgüt/federasyon olarak kabul görülen kurum ve kuruluşlardan aldıkları kartları kullanılabilirler.

Serbest gazeteci olmak isteyen gençlere ne önerirdiniz? İyi bir serbest gazeteci olarak neleri bilmeliler? Ne türden bilgi ve becerilere sahip olmalılar?

Serbest gazeteci olmak isteyen biri mutlaka hem teknik detaylara hem de gündeme hâkim olmalıdır. Akademideki boşluktan mütevellit sadece ters-düz piramit tekniğinde bırakılır hâle geldi gazetecilik. Bunların aksine, okurken ya da alaylı olarak yetişmek isteniyorsa muhakkak yerel ya da ulusal medya kuruluşlarına girip kendini yetiştirmeye çalışılması daha sağlıklı olur.

Tekrar seçim yapma şansınız olsaydı yine gazeteciliği mi seçerdiniz yoksa başka bir meslek mi seçerdiniz?

Kesinlikle ve kesinlikle yine serbest foto muhabirliğini seçerdim.