Üsküdar’ın tarihi mirası: Balaban Tekkesi

Haber Üsküdar - Esra AYGÜN

Dört yüz yıl önce inşa edilen Balaban Tekkesi kültürel bir miras olarak Üsküdar’ın mihenk taşlarından biri. Kötü hadiseler atlatan bu tekke restorasyonlar ve bakımlar sonucu ayakta kalmayı başardı. Son halini ise 2012 yılında alarak hizmete açıldı.

İstanbul’un tarih ve maneviyat temsili semtlerinin başında gelen Üsküdar’da bulunan Balaban Tekkesi 1630’lu yıllarda İsfendiyaroğulları'ndan Şeyh Balaban Ahmet Baba tarafından inşa ettirildi. İstanbul’un tam merkezi denebilecek bir konumda yer alan tekke Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. Üsküdar, dergah ve tekke gibi dini oluşumların bol olduğu bir semttir. Tasavvuf ehli için de bir merkez halindedir. 

1829’da çıkan bir yangında fazlasıyla hasar gördüğü tarih notlarına düşülmüş olan Balaban Tekkesi, 1889 yılında dergah şeyhi Mehmet Aşir Efendi ve eşi Ayşe Sıddıka Hanım tarafından yeniden inşa ettirilmiş ve 1925 tarihli Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması Kanunu ile kapanana dek hizmet vermiş, 1948 yılında kısmen onarılarak mesken haline dönüştürülmüştür.

Tekkenin kapısının üzerine, 1909 yılında Ayşe Sıddıka Hanım tarafından şu kitabe yazılmıştır.

“Şehinşah Sultan Mehmed han-ı lutf-mutad

Serir-i saltanatda daim olsun Hürrem-ü dilşad.

Bu dergâh asr-ı evvelde yanıp bir arsa kalmışken

Zaman-ı şevketinde oldu inşa ile feyz-abad

Ona bani sani oldu el-an postnişin kim.

Zehi himmetle Şeyh Aşir Efendi eyledi bünyad

Münira hatm-ı hace eyleyüp cevher dedim tarih

Bu sadi hankahıdır oku gel her seher evrad. 1909.”

Tekke, Üsküdar Belediyesi tarafından 1996’da yapılan ilk çalışmalar ve bu çalışmalar ışığında hazırlanan proje ile 2008 yılında aslına uygun olarak restorasyona girdi ve 2009 yılında yapılan kabul ile belediyeye teslim edildi. Belediye yönetiminde seçim sonucu meydana gelen değişiklikle bir süre boş tutulan Balaban Tekkesi, 2012 yılında Üsküdar Belediyesi tarafından yapılan bakım, onarım ve iç mimari düzenlemeleriyle günümüzdeki son haline ulaştı.

Tarihi önemi bakımından geçmişten geleceğe izler taşıyan tekke bugün Balaban Tekkesi Kültür Evi adıyla ziyaretçilerine hizmet veriyor. Diğer tekkeler gibi Üsküdar tekkeleri de tasavvufi terbiyenin verildiği mekanlar olmanın yanı sıra şiir ve musiki çalışmalarının da icra edildiği yerler olmuştur. Balaban Tekkesinde günümüzde okumalar, dersler, kurslar ve sohbetler düzenlenmektedir. Tekke’de eğitimi verilen alanlar ise Tefsir, Mesnevi, Kur’an-ı Kerim Tilaveti, Etimoloji, Hat, Tezhip, Arapça, Farsça, Ney, Musiki ve Osmanlı Türkçesi'dir. Ayrıca bu konularla ilgili olarak konferanslar, sergiler, konser dinletileri düzenlenmektedir.