Uzmanlar uyarıyor: Propofol bağımlılık yapıyor

Haber Üsküdar

Yapılan bir araştırma, yaygın olarak kullanılan bir anestezik madde olan propofolün güçlü bir bağımlılık potansiyeline sahip olduğunu ortaya koydu.

Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Tayfun Uzbay ile İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nden Andleeb Shahzadi tarafından yürütülen ve sonuçları Korean Journal of Anesthesiology isimli akademik dergide yayımlanan çalışma, propofolün hem hayvanlar hem de insanlar üzerinde bağımlılık yapıcı etkilerini gösterdi.

Propofol, yoğun bakım ünitelerinde kullanılıyor
Propofol, hızlı etki eden ve kısa süreli bir intravenöz anestezik madde olarak biliniyor. Özellikle endoskopi, kolonoskopi gibi kısa süreli invaziv işlemlerde ve yoğun bakım ünitelerinde sedasyon sağlamak için yaygın olarak kullanılıyor. Ancak, son yıllarda propofolün keyif verici etkileri nedeniyle kötüye kullanımı ve bağımlılık vakaları artış gösteriyor.

120’den fazla bilimsel makale incelendi

Çalışmada, 1979-2024 yılları arasında yayımlanan 120'den fazla bilimsel makale incelendi. Elde edilen bulgulara göre;

Sağlık çalışanları risk altında: Propofolün kötüye kullanımına bağlı ölümlerin büyük çoğunluğu sağlık çalışanları arasında görülüyor. Özellikle anestezi uzmanları ve yoğun bakım personeli risk altında.

Bağımlılık mekanizmalarını harekete geçiriyor: Propofol, beyindeki ödül sistemini etkileyerek dopamin salınımını artırıyor ve bağımlılık yapıcı etkilere yol açıyor. Hayvan çalışmalarında, propofolün kendini yönetme (self-administration) davranışını tetiklediği gözlemlendi.

Nörofarmakolojik etkileri var: Propofol, dopamin D1 ve D2 reseptörleri, glutamat reseptörleri ve nitrik oksit sistemi gibi çeşitli nörokimyasal yolları etkileyerek bağımlılık sürecini destekliyor.

Sağlık çalışanları risk altında
Araştırmada, propofol kötüye kullanım vakalarının yüzde 62’sinin sağlık çalışanları arasında olduğu belirtildi. Bunların yarısından fazlası anestezi uzmanları, hemşireler veya yoğun bakım personelinden oluşuyor. Propofolün kısa etki süresi ve kolay gizlenebilir olması, kötüye kullanımını artıran faktörler arasında gösteriliyor.

Uzmanlar uyarıyor
Prof. Dr. Tayfun Uzbay, propofolün kontrollü maddeler listesine eklenmesi gerektiğini vurgulayarak, "Propofolün dar bir güvenli doz aralığı var ve aşırı doz ölümcül olabiliyor. Özellikle sağlık çalışanları arasında artan kötüye kullanım vakaları, acilen önlem alınmasını gerektiriyor" dedi.

Bu araştırma, propofolün güçlü bir bağımlılık potansiyeline sahip olduğunu ve kötüye kullanımının ciddi sonuçlar doğurabileceğini ortaya koyuyor. Uzmanlar, propofol kullanımının daha sıkı denetlenmesi ve sağlık çalışanlarına yönelik farkındalık programlarının artırılması çağrısında bulunuyor.